فناوری دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger Technology) یک دفتر کل حسابداری بدون نهاد مرکزی و واسطه‌ای است و همه چیز توزیع شده است. دفتر کل توزیع شده یک پایگاه داده است که در سیستم‌های مختلف پخش شده و تمرکزگرایی در آن نقشی ندارد. این دفتر کل توزیع شده به‌عنوان بنیانی برای ابتکارات بعدی مانند بلاک چین عمل کرده و تا به امروز هم نقش پُررنگی در این تکنولوژی‌های تازه داشته است.
به‌طور کلی، دفتر کل در حسابداری جایی برای ثبت اطلاعات مالی مانند حساب‌ها، اعتبارات، تراکنش‌ها و بدهی‌هاست و به صورت دوره‌ای مورد رسیدگی قرار میگیرد. بیشتر دفتر کل‌هایی که شرکت‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند متمرکز هستند و در دفتر شرکت یا سازمانی که امور حسابداری شرکت را انجام می‌دهد، قرار دارند. دفتر کل توزیع شده این تمرکز را بر هم می‌زند و نیاز به یک نهاد کنترلگر و سایر واسطه‌ها برای اعتبارسنجی و تایید تراکنش‌ها و معاملات را از بین می‌برد. احتمالا به این فکر می‌کنید که این مفهوم خیلی به بلاک چین شبیه است. آیا دفتر کل توزیع شده و بلاک چین یکی هستند؟ تفاوت‌هایشان چیست؟ دفتر کل توزیع شده چگونه کار می‌کند؟ با داموندمگ همراه باشید تا پاسخ این سوالات را به دست آورید.
دفتر کل توزیع شده (DLT) چیست؟
همانطور که گفتیم، دفتر کل توزیع شده نسخه غیرمتمرکز دفتر کل حسابداری است، با این تفاوت که در آن اطلاعات توسط یک نهاد واحد ثبت نمی‌شود. در دفتر کل توزیع شده، همه کسانی که در شبکه مشارکت دارند، باید طی یک فرایند بر سر ثبت اطلاعات به اجماع یا توافق برسند. پس در این میان هیچ‌کس نمی‌تواند بر دیگران قدرت اعمال کند و به‌عنوان یک نهاد کنترلگر وارد صحنه شود. اگر به تاریخچه DLT نگاه کنیم، می‌بینیم که ظهور بیت کوین در سال 2008 اولین نقطه عطف مه مدر تاریخچه این فناوری به حساب می‌آید. از آن زمان تا به حال میلیاردها دلار سرمایه به سمت این فناوری و توابع آن ازجمله بلاک چین و ارزهای دیجیتال سرازیر شده است.
شرکت‌کنندگان در شبکه کامپیوترهای توزیعشده، گره یا نود (node) نام دارند که با همکاری یکدیگر داده‌ها را ثبت، نگهداری و کنترل می‌کنند. هرکدام از این نودها، نسخه‌ای از دفتر کل توزیع شده را در حافظه خود ذخیره کرده‌اند و بعد از تایید هر داده و اضافه شدن به شبکه، اطلاعاتشان را بروزرسانی می‌کنند. در صورت عدم توافق تعدادی از اعضا برای ثبت اطلاعات، داده‌ها برگشت خورده و ثبت نمی‌شوند. این عدم توافق به علت‌های مختلفی مثل بی‌اعتباری داده‌ها یا اشتباه در عملکرد نودها اتفاق می‌افتد.
تفاوت دفتر کل توزیع شده و بلاک چین چیست؟
بلاک چین یکی از انواع دفاتر کل توزیع شده است که از رویکردهای رمزنگاری و الگوریتمی برای ساخت و تایید یک ساختار داده گسترده استفاده می‌کند. این اولین و مهم‌ترین تفاوت بلاکچین و دفتر کل توزیع شده است. ساختار داده‌ای بلاکچین شامل زنجیره‌ای از بلاک‌های حاوی اطلاعات مربوط به تراکنش‌هاست که روی یک دفتر کل ثبت شده.
بلاک چین از یک توالی بلاک تشکیل می‌شود، در حالی که دفتر کل توزیع شده لزوما به زنجیره یا توالی نیازی ندارد. همچنین دفاتر کل توزیع شده نیازی به اثبات کار ندارند و حداقل روی کاغذ گزینه‌های بهتری برای مقیاس‌پذیری ارائه می‌کنند.
در اصل، DLT هیچ نیازی به داشتن ساختار داده بلوکی ندارد. این دفتر کل فقط یک مدل پایگاه داده است که در چندین مکان یا منطقه توزیع شده. اگرچه در ظاهر DLT شباهت‌های بسیاری به بلاکچین دارد، اما دو مفهوم متفاوت هستند. به بیان ساده میتوان گفت همه بلاک چین‌ها نوعی دفتر کل هستند، اما همه دفتر کل‌ها بلاک چین نیستند.
دفتر کل توزیع شده چگونه کار می‌کند؟
در DLT، گره‌ها از طریق ساخت بلاک‌های جدید داده که شامل سوابق تراکنش‌های مختلف است، اطلاعاتی را به پایگاه داده اضافه می‌کنند. سپس اطلاعات پیرامون بلاک جدید در کل شبکه به‌صورت رمزنگاری‌شده به اشتراک گذاشته می‌شود. در نتیجه دفاتر کل مطمئن می‌شوند که جزییات اطلاعات در معرض دید عموم نیست.
اگر دفتر کل بلاک چین باشد، همه شرکت‌کنندگان در شبکه برای ارزیابی و تایید اعتبار بلاک داده اقدام می‌کنند. هر بلاک چین از روش تایید الگوریتمی از پیش تعریف شده‌ای استفاده می‌کند که آن را به عنوان مکانیزم اجماع می‌شناسیم. وقتی بلاک تایید قرار شد، گره‌ها می‌توانند بلاک را به دفتر کل خود اضافه کنند و نسخه‌ای از بلاکچین را که ذخیره کرده‌اند، بروزرسانی کنند.
مزایای دفتر کل توزیع شده
با DLT میتوان اطمینان حاصل کرد که تغییرات ایجاد شده در دفتر کل، در تمام شبکه به اشتراک گذاشته شده‌اند و همه اعضا یک نسخه کامل و مشابه از دفتر کل را دارند. این موضوع باعث می‌شود DLT دو مزیت مهم برای استفاده به عنوان پایگاه داده داشته باشد:
- زیرساخت‌های مبتنی بر DLT، قابلیت ذخیره‌سازی، ثبت و تبادل اطلاعات دیجیتال بین طرفین یک تراکنش را دارند و برای این کار به نهاد متمرکز تایید‌کننده نیازی ندارند.
- امنیت دفاتر کل توزیع شده نسبت به بسیاری از پایگاه‌های داده بیشتر است؛ زیرا این دفاتر نسخه‌های یکسان روی نودهای گوناگون دارند. برای ایجاد تغییرات در دفتر کل، باید اطلاعات ذخیره شد در تمام نسخه‌هایی که روی نودها ذخیره شده‌اند را تغییر داد. این کار به زمان و هزینه بسیاری نیاز دارد و عملا ممکن نیست.
انواع فناوری دفتر کل توزیع شده
به‌طور کلی دو دسته دفتر کل توزیع شده وجود دارند، دفتر کل بامجوز و دفتر کل بی‌مجوز.
در دفتر کل توزیع شده بامجوز، گره‌ها باید از نهادهای متمرکز مجوز دسترسی به شبکه و انجام تغییرات در دفتر کل را دریافت کنند. کنترل دسترسی در یک دفترکل بامجوز اغلب شامل فرایند احراز هویت است.
در دفتر کل‌های بی‌مجوز، هر گره در شبکه می‌تواند به یک نسخه کامل و به‌روز از دفتر کل دسترسی داشته باشد. این دفاتر، خبر همه تغییرات محلی پیشنهادی که توسط شرکت‌کنندگان ایجاد می‌شود را به گوش تمام گره‌های حاضر در شبکه می‌رسانند. در هرکدام از این دسته‌ها، گره‌ها به‌طور جمعی از طریق مکانیزم اجماع بر اساس الگوریتم مشخص مسئول تایید تغییرات هستند.
مدل دیگری به نام DLT هیبرید یا ترکیبی هم وجود دارد که در آن هر دو نوع بامجوز و بی‌مجوز ترکیب و شبکه‌ای راه‌اندازی می‌شود که از مزایای هر دو بهره می‌برد. در ادامه بررسی می‌کنیم انواع مختلف DLT در دنیای دیجیتال چه هستند و کاربردی‌ترین موارد را بررسی می‌کنیم.
بلاک چین
بلاک چین یکی از مشهورترین و محبوب‌ترین انواع DLT در جهان است. در بلاک چین، سوابق تراکنش‌ها به شکل زنجیره‌ای از بلاک‌ها در دفتر کل ذخیره می‌شوند. اطلاعات دیجیتال ذخیره‌شده در این بلاک‌ها شامل زمان، تاریخ و جزییات تراکنش است. علاوه بر این، بلاک‌های درون بلاک چین حاوی اطلاعات فرستنده تحت عنوان «امضای دیجیتال» هستند تا در عین اطمینان از اینکه کاربر خودش تراکنش را انجام داده است، از ناشناس ماندن هویت او نیز اطمینان حاصل کنند.
بلاک‌های بلاک چین حاوی یک ID یا شناسه به اسم «هش» (hash) هستند که تراکنش‌ها را متمایز و همگام‌سازی می‌کنند. تابع هش به تشخیص و جداسازی همه بلاک‌های تراکنش در دفتر کل کمک می‌کند.
هشگراف (Hashgraph)
نوع دیگر DLT هشگراف است که امکان ذخیره‌سازی چند تراکنش در دفتر کل یا یک برچسب زمانی را فراهم می‌کند.
سابقه ثبت شده در دفتر کل هشگراف به نام «رویداد» (Event) شناخته می‌شود و شامل ذخیره کلیه تراکنش‌ها در یک ساختار موازی است. در سیستم هشگراف اطمینان حاصل می‌شود که هیچ گره‌ای در شبکه توانایی تغییر تراکنش‌ها یا اطلاعات ثبت‌شده را نداشته باشد.
یکی از نکات جالب درباره هشگراف به‌عنوان یک دفتر کل توزیع شده، نیاز به واحدهای ذخیره‌سازی کوچک‌تر است. در هشگراف به ذخیره دائمی اطلاعات نیاز نیست، پس واحدهای ذخیره‌سازی کوچک‌تر کافی هستند. در هشگراف، همه گره‌های شبکه بر سر پردازش تراکنش به توافق رسیده و آن را به‌صورت لیست ثبت می‌کنند.
DAG
یکی از انواع دیگر DLT، گراف جهت‌دار غیرمدور (DAG) است. DAG نوع پیشرفته دفترکل توزیع شده است که ساختاری متفاوت دارد. DAG از ریزتراکنش‌ها پشتیبانی می‌کند و از نظر مقیاس‌پذیری همگام با توسعه شبکه عملکرد بهتری دارد. به‌علاوه، DAG از نظر مکانیزم اجماع نیز با DLTهای دیگر تفاوت دارد. هر گره در شبکه DAG برای اثبات تراکنش در دفتر کل باید حداقل دو تراکنش پیشین را تایید کند تا بعد از آن تراکنش خودش تایید شود.
پس تراکنش‌هایی که رشته تراکنش‌های تاییدشده پیش از آن‌ها طولانی‌تر باشد، با احتمال بیشتری معتبر شناخته می‌شوند. شرکت‌هایی که حجم تراکنش بالایی دارند، می‌توانند از DAG استفاده کنند.
هالوچین (Holochain)
دفترکل توزیع شده هالوچین یکی دیگر از انواع جدید DLT است. هالوچین جزو پیشرفته‌ترین DLTها است و رویکردهای جدیدی برای ساخت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApp) به توسعه‌دهندگان ارائه می‌دهد. تفاوت اصلی هالوچین و DLTهای دیگر، ساختار عامل‌محور آن است. هالوچین با دادن سیستم فورک به عاملین (agent)، مکانیزم اجماع همگانی را برداشته است. بنابراین هالوچین می‌تواند به‌عنوان یک جایگزین مناسب برای کسب‌وکارهایی باشد که به دفتر کلی با مقیاس‌پذیری بالاتر و یکپارچگی سیستمی نیاز دارند.
تمپو (TEMPO)
آخرین نوع از DLTهای این لیست تمپو (Tempo) یا Radix است. تمپو به‌تازگی آغاز به کار کرده و علاوه بر کاربردهای دیگر دفتر کل توزیع شده، از برچسب زمانی نیز استفاده می‌کند. یکی از نکات جالب درباره تمپو این است که برای استفاده در ماژول‌های عمومی و خصوصی به تغییر و دستکاری نیاز ندارد. علاوه بر این، برای اضافه کردن سخت‌افزار و ساخت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، کوین یا توکن لازم نیست.
چالش‌های دفتر کل توزیع شده
حال که ویژگی‌های دفتر کل توزیع شده را شناختیم، بد نیست درباره چالش‌های پیش روی DLT که روی آینده آن تاثیر خواهد گذاشت هم بدانیم. یکی از ضعف‌های موجود در DLT، شفاف نبودن مقررات آن است. توان محدود زیرساخت مقرراتی، DLT را در معرض ریسک ضایع شدن حقوق کاربران شبکه قرار می‌دهد.
چالش بعدی DLT، نبود شواهد و مدارک کافی درباره تاثیرگذاری جهانی آن است. پیاده‌سازی جهانی دفتر کل توزیع شده هنوز هم روی کاغذ باقی مانده و اجرا نشده است. بدون وجود شواهد محکم از تاثیرگذاری آن، استفاده گسترده از DLT جای تردید بسیاری خواهد داشت.
عدم پختگی و بلوغ فناوری DLT مشکل دیگری است که با آن مواجهیم. همه انواع دفاتر کل توزیع شده، حتنی بلاکچین، در حال تکامل هستند و هرکدام با چالش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کنند. به همین دلیل هنوز هیچکدام از انواع دفاتر کل توزیع شده برای کاربرد عمومی جهانی و جایگزینی با پایگاه‌های داده متمرکز آماده نشده‌اند.
اگرچه DLT نوید آینده روشنی را می‌دهد اما باید به بلوغ کافی برسد. ضروری‌ترین چالش پیش روی آن هم برقراری تعادل بین امنیت، حفظ حریم خصوصی و شفافیت داده است. یک دفتر کل توزیع شده زمانی به مقیاس‌پذیری کامل می‌رسد که در صورت افزایش تعداد کاربران (در حد استفاده جهانی) با چالش‌های امنیت، سرعت و شفافیت مواجه نشود.
سخن پایانی
دفتر کل توزیع شده نسخه غیرمتمرکز دفتر کل حسابداری است که نهاد واسطه یا متمرکز را حذف کرده. از دفاتر کل توزیع شده برای ثبت غیرمتمرکز داده‌ها و اطلاعات مختلف استفاده می‌شود. در DLT همه اعضا یا گره‌های شبکه برای ثبت سوابق اجماع می‌کنند و تغییر اطلاعات و داده‌ها بدون توافق همه آن‌ها ممکن نیست.
بلاک چین‌ها یکی از انواع DLT هستند که از آن‌ها برای ثبت اطلاعات مالی مثل جزییات تراکنش‌ها استفاده می‌شود. گراف جهت دار غیرمدور (DAG)، هشگراف، هالوچین و تمپو از انواع دیگر DLT هستند که در صنعت رمزارزها فعالیت دارند.
DLT با وجود تحولاتی که در صنعت دیجیتال به وجود آورده و پیشرفت‌هایی که داشته است، هنوز باید با چالش‌های مختلفی دست‌وپنجه نرم کند تا راه خود را در مسیر پر پیچ‌وخم استفاده گسترده جهانی باز کند. البته این چالش‌ها نباید امیدها را نسبت به این فناوری از بین ببرد. دانستن چالش‌ها خود گام اول حل آن‌هاست.
سپاس که سایت ما را برای خواندن این موضوع انتخاب کردید. نظرات شما برای ما مهم است. پس دیدگاهتان را برایمان بنویسید.
سوالات متداول
آیا دفتر کل توزیعشده و بلاک چین یکی هستند؟
خیر. دفتر کل توزیعشده نوعی دفتر کل ثبت سوابق است که نهاد یا ساختار متمرکزی ندارد. بلاک چین هم یک نوع دفتر کل است.
تفاوت دفتر کل توزیعشده و بلاک چین چیست؟
بلاک چین خود یک نوع دفتر کل توزیعشده است. بلاک چین از یک توالی بلاک تشکیل شده، در حالی که دفتر کل توزیع شده به وجود این زنجیره یا توالی نیازی ندارد.
دفتر کل توزیعشده چه مزایایی دارد؟
با دفتر کل توزیعشده، دیگر یک نهاد متمرکز کنترل ثبت و تغییر داده را در اختیار ندارد. در عوض، تصمیمگیری و ثبت سوابق در شبکه با اجماع یا توافق کلیه اعضا صورت میگیرد و تقلبی رخ نمیدهد.