هنگامی که صحبت از سرمایه‌گذاری‌های با سود بالا می‌شود، ناخودآگاه بحث کلاهبرداریهای مختلف نیز پیش می‌آید. ارزش بیت‌کوین نیز در طی سال‌های اخیر به شدت رشد داشته است و موجب شده تا برخی افراد سودهای بزرگی کسب کنند. همین موضوع باعث شده است که برخی آگاهانه و برخی دیگر ناآگاهانه به بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال برچسب کلاهبرداری بزنند و از آن‌ها با عنوان طرح پانزی یاد کنند.
در این مقاله از داموندمگ ابتدا به این موضوع می‌پردازیم که طرح کلاهبرداری پانزی چیست و سپس بررسی می‌کنیم که آیا بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال یک طرح پانزی هستند یا خیر. اگر شما هم جز علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال هستید، اما از طرف دیگر نگران امنیت سرمایه خود هستید، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
دریافت سودهای بالا در بازار ارزهای دیجیتال امکان‌پذیر است، اما دقیقا به همین دلیل امکان فریب خوردن و کلاهبرداری در این فضا نیز بسیار بالا است. در این مقاله پانزی بودن یا نبودن ارزهای دیجیتال به صورت کامل و با زبانی ساده توضیح داده می‌شود و آگاهی شما در زمینه کلاهبرداریهای رایج ارز دیجیتال تا حدی افزایش پیدا می‌کند که بتوانید ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهید و فریب تبلیغات پر زرق و برق را نخورید.
طرح کلاهبرداری پانزی به زبان ساده
طرح پانزی یکی از نقشه‌های کلاهبرداری سنتی است که قربانیان خود را با استفاده از ایجاد طمع و دستیابی به سودهای کلان فریب می‌دهد. این سیستم کلاهبرداری اولین بار توسط شخصی ایتالیایی به نام چالرز پانزی ابداع شد و به همین دلیل این روش کلاهبرداری، پانزی نام‌گذاری شد.
شیوه کلاهبرداری پانزی به این شکل است که شخص کلاهبردار ابتدا یک شرکت یا یک سایت ایجاد می‌کند و با تبلیغات بسیار گسترده و بیان اهداف معقول و نقشه راه، بیان می‌کند که در صورت سرمایه‌گذاری به شما سودهای بالا پرداخت می‌شود. معمولا سناریویی که شخص کلاهبردار برای جذب مخاطبین اجرا می‌کند، با توجه به مسائل روز و برجسته در جامعه برنامه‌ریزی شده است و می‌تواند احساسات مردم را به خود جذب کند.
تصور کنید که خبرهایی منتشر شده است که امکان استفاده از اینترنت ماهواره‌ای به زودی برای تمام مردم امکان‌پذیر خواهد شد. این خبر بسیار مورد توجه جامعه قرار گرفته است و تمام رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی درباره آن صحبت می‌کنند و این مساله به یکی از موضوعات داغ جامعه تبدیل شده است.
در چنین شرایطی یک کلاهبردار به فکر ایجاد یک طرح پانزی می‌افتد. یک شرکت جعلی به همراه یک سایت اینترنتی ایجاد می‌کند و شروع به تبلیغات گسترده می‌کند. این شرکت جعلی ادعا می‌کند که قرار است تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای تولید کند و نیاز به سرمایه اولیه دارد و هرکس در این شرکت سرمایه‌گذاری کند، به سودهای کلان دست پیدا می‌کند. همچنین این شرکت بیان می‌کند که فرصت سرمایه‌گذاری محدود است و هر چه زودتر سرمایه‌گذاری کنید، سود بیشتری کسب خواهید کرد.
تبلیغات گسترده شرکت و ظاهر موجه آن به همراه طمع به دست آوردن سودهای بیشتر، شما را به سرمایه‌گذاری در این شرکت ترغیب می‌کند. ولی چون همه چیز برای شما ناشناخته است، سعی می‌کنید احتیاط کنید و سرمایه‌گذاری خود را با مبلغ بسیار پایینی شروع کنید. اینجا است که روش پانزی راه خود را از سایر راه‌های کلاهبرداری جدا می‌کند.
در کلاهبرداری پانزی، پول شما در همان ابتدا سرقت نمی‌شود، بلکه روند به گونه‌ای پیش می‌رود که شما پول بیشتری در اختیار کلاهبردار قرار دهید و حتی دوستان و آشنایان خود را نیز به این کار دعوت کنید. همانطور که گفتیم شما در ابتدا با مبلغ بسیار اندک وارد سرمایه‌گذاری در این شرکت ناشناس می‌شوید، در ماه اول همه چیز خوب است و کلاهبردار سود وعده داده شده را به شما پرداخت می‌کند.
با دریافت سود بالا، حس طمع شما برانگیخته می‌شود و افسوس می‌خورید که چرا پول بیشتری سرمایه‌گذاری نکرده‌اید، بنابراین اعتماد شما به طرح پانزی بیشتر می‌شود و پول بیشتری در اختیار کلاهبردار قرار می‌دهید، همچنین دوستان و آشنایان خود را به سرمایه‌گذاری در این طرح تشویق می‌کنید.
شخص کلاهبردار در ابتدا سود سرمایه‌گذار اول را جیب خود پرداخت می‌کند و هنگامی که سرمایه‌گذاران بیشتری وارد طرح شوند، سود سرمایه‌گذار اول را از پول نفر دوم و سود نفر دوم را از پول نفر سوم پرداخت می‌کند و همینطور به صورت زنجیره‌ای سود نفرات اول از پول نفرات آخر پرداخت می‌شود.
تصور کنید شما هزار تومان در یک طرح پانزی سرمایه‌گذاری کرده‌اید و قرار است در ماه بعد پانصد تومان سود دریافت کنید، یک نفر دیگر هم بعد از شما وارد طرح شده است و هزار تومان سرمایه‌گذاری کرده است و قرار است دو ماه بعد پانصد تومان سود بگیرد. بنابراین شخص کلاهبردار پانصد تومان از پول نفر دوم را به عنوان سود به شما می‌دهد و تصور می‌کنید که این پول حاصل کارهای شرکت است.
هنگامی که فرد کلاهبردار متوجه شود که فرد جدیدی وارد طرح نمی‌شود و توانایی پرداخت سود به افراد اولیه را ندارد، تمام پول‌های موجود را برداشت کرده و فرار می‌کند. کلاهبردار می‌تواند با آوردن بهانه‌هایی همچون ارتقای زیر ساخت‌ها یا مشکلات انتقال پول، برای خود زمان بیشتر بخرد و افراد فریب خورده هنگامی متوجه از دست رفتن پول خود می‌شوند که بسیار دیر شده است و کلاهبردار فرار کرده است.
ویژگی اصلی طرح پانـزی
با توجه به مطالب گفته شده در بخش قبلی، جلب اعتماد یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های طرح پانزی به حساب می‌آید. شما در ابتدا با وعده‌های بسیار منطقی و تبلیغات گسترده وارد طرح می‌شوید. البته کاملا اطمینان نمی‌کنید و پول کمی را وارد طرح می‌کنید. بعد از آنکه طبق برنامه به شما سودهای بالا پرداخت می‌شود، اعتماد شما به این طرح بالا می‌رود و این قضیه تا حدی پیش می‌رود که به یکی از هواداران اصلی طرح تبدیل شده و دوستان و آشنایان خود را نیز به سرمایه‌گذاری در طرح پانزی تشویق می‌کنید.
بعد از چند ماه دریافت سود کلان، طمع شما نیز بیشتر می‌شود و در هر مرحله پول زیادتری را وارد طرح می‌کنید، اما غافل از این موضوع هستید که کلاهبردار پانزی منتظر یک فرصت مناسب است تا با تمام پول‌های جمع آوری شده فرار کند و این سودها صرفا طعمه‌هایی برای شکار بیشتر و بزرگ‌ترهستند.
آیا ارزهای دیجیتال طرح پانزی هستند؟
حال به سوال اصلی این مقاله بازمی‌گردیم، آیا ارزهای دیجیتال یک طرح کلاهبرداری پانزی هستند؟ جواب این سوال هم بله و هم خیر است. پاسخ خیلی پیچیده شد؟ نگران نباشید، آن را به صورت کامل توضیح خواهیم داد.
ابتدا باید بگوییم که ارزهای دیجیتال بزرگ همچون بیت‌کوین و اتریوم، سیستم‌های نوین پول الکترونیک هستند و جدید بودن آن‌ها به دلیل غیرمتمرکز بودن آن‌هاست. غیرمتمرکز بودن به این معناست که هیچ شخص یا نهاد مرکزی قابلیت کنترل شبکه این ارزهای دیجیتال را ندارد. این رمزارزها متعلق به همه افراد هستند و هر شخصی می‌تواند از آن‌ها استفاده کنند.
ارزش بیت‌کوین و اتریوم، همانند ارزش طلا و ارزش دلار به اعتماد مردمی بستگی دارد که از آن‌ها استفاده می‌کنند. چنانچه تمام مردم به این نتیجه برسند که بیت‌کوین ارزشمند است، قیمت آن افزایش خواهد یافت و چنانچه همه مردم علاقه خود را به آینده بیت‌کوین از دست دهند، امکان از بین رفتن ارزش بیت‌کوین و صفر شدن ارزش آن نیز وجود خواهد داشت. برای خواندن مطالب بیشتر می‌توانید مقاله آیا قیمت بیت‌کوین به صفر می‌رسد؟ را مطالعه کنید.
در نتیجه از آنجا که بیت‌کوین و اتریوم غیرمتمرکز هستند و همانند طلا صاحب ارزش هستند، نمی‌توان گفت که این ارزهای دیجیتال طرح پانزی هستند. چرا که هیچکس توانایی کنترل بلاکچین این ارزهای دیجیتال را ندارد و نمی‌تواند با کنترل سیستماتیک قیمت‌ها را بالا ببرد و با تمام پول‌ها فرار کند.
کلاهبرداریهای پانزی نوین با ارز دیجیتال
البته باید بگوییم که برخی ارزهای دیجیتال نیز صرفا یک طرح پانزی هستند که با یک شکل جدید و نوین ارائه می‌شوند. همانطور که در مقاله اتریوم چیست؟ توضیح دادیم، امکان ایجاد ارزهای دیجیتال بر پایه بلاکچین اتریوم وجود دارد و هر شخصی می‌تواند برای خود یک رمزارز خلق کند. بنابراین این قضیه فرصتی را برای اجرای کلاهبرداریهای پانزی جدید به وجود آورده است.
همانطور که توضیح دادیم، طرح‌های پانزی بر پایه موضوعات برجسته جامعه شکل می‌گیرند. هنگامی که قیمت ارزهای دیجیتال شاخص همانند بیت کوین افزایش پیدا می‌کند و سود سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها افزایش پیدا می‌کند. بیت‌کوین به تیتر اول رسانه‌ها تبدیل می‌شود و تمام افراد جامعه از سود ارزهای دیجیتال صحبت می‌کنند.
در چنین شرایطی تعدادی از افراد سودجو از فضای جامعه استفاده می‌کنند و به جای ایجاد شرکت پانزی، یک ارز دیجیتال ایجاد می‌کنند و تبلیغات گسترده ادعا می‌کنند که این رمز ارز جدید به قیمت‌های نجومی خواهد رسید و می‌تواند سود زیادی برای دارندگان خود ایجاد کند.
یک مثال جدید از این نوع کلاهبرداری پانزی، توکن اسکویید گیم است که احتمالا از اتفاقات آن خبر داشته باشید. کلاهبرداران با استفاده از فضای ایجاد شده در مورد سریال کره‌ای اسکویید گیم، یک توکن با نام این سریال ایجاد کردند و با تبلیغات گسترده و بیان چشم اندازهایی در مورد آینده این توکن، اعلام کردند که قیمت این توکن به زودی افزایش خواهد یافت و سود بسیار زیادی در انتظار دارندگان آن خواهد بود.
کلاهبردارانی که توکن اسکویید گیم را ایجاد کرده بودند، پولی را که از فروش توکن به دست می‌آوردند، صرف معاملات صوری و افزایش قیمت این ارز دیجیتال می‌کردند. هر چه قیمت این توکن بیشتر می‌شد، افراد زیادی برای جا نماندن از سود آن را خریداری می‌کردند و همین عامل باعث افزایش بیشتر قیمت و رشد شدید این رمزارز شد، به طوری که قیمت این ارز دیجیتال رشدی 310 هزار درصدی داشت و به قیمت 2850 دلار رسید.
خریداران توکن اسکویید گیم فقط به سودهای چشم‌گیر این ارز دیجیتال فکر می‌کردند و طمع باعث شده بود که به این موضوع فکر نکنند که در یک طرح پانزی نوین گرفتار شده‌اند. کلاهبردارنی که این توکن را ایجاد کرده بودند، به محض رسیدن به فرصت مناسب تمام توکن‌های خود را فروختند و با پول‌های سرمایه‌گذاری شده فرار کردند. در نتیجه قیمت این رمزارز در عرض چند دقیقه به صفر رسید و یک سقوط قیمتی صد درصدی را تجربه کرد.
سخن پایانی
با شروع دوره ارزهای دیجیتال شکل‌های جدیدی از پول و ارزش خلق شده است، بنابراین نباید دور از انتظار باشد که با شکل‌های جدید و مدرنی از کلاهبرداریهای قدیمی روبرو شویم. اگر در برخی خبرها می‌شنوید که برخی ارزهای دیجیتال کلاهبرداری پانزی هستند، به این معنا نیست که تمام رمزارزها یک طرح کلاهبرداری هستند.
ارزهای دیجیتال همانند دلار و طلا یک ابزار برای انتقال ارزش هستند و تا هنگامی که مردم از آن‌ها استفاده کنند، ارزشمند خواهند بود. همانند همه ابزارهای دیگر امکان سواستفاده از ارزهای دیجیتال برای کلاهبرداری وجود دارد. بنابراین نمی‌توان گفت که رمزارزها کلاهبرداری هستند و یا اینکه بگوییم هر اقدامی که با رمزارزهای صورت بگیرد، کاملا ایمن است.
چنانچه علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال هستید، قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری پروژه مورد نظر خود را از لحاظ اعتبار و تیم سازنده کاملا بررسی کنید و صرفا با وعده‌های تبلیغاتی و برای کسب سود بیشتر وارد پروژه‌های کلاهبرداری پانزی نشوید. به همین جهت توصیه می‌کنیم که در بازار ارزهای دیجیتال بر روی رمزارزهای بزرگ و باسابقه سرمایه‌گذاری کنید و وارد پروژه‌های ناشناخته نشوید.