دفتر کل توزیع شده یا DLT شکل مدرن و جدید دفتر کل‌ها هستند که همان کار قدیمی را با شیوه جدید انجام می‌دهند. بلاکچین‌ها نیز نوعی دفتر کل توزیع شده هستند، اما تمام نکته مهم این است که تمام DLT ها الزاما از نوع بلاک چین نیستند و می‌توانند انواع گوناگونی داشته باشند.
در این مقاله ابتدا در مورد این صحبت می‌کنیم که دفتر کل چیست؟ و تاریخچه کوتاهی از دفتر کل‌ها بیان می‌کنیم. در ادامه به معرفی DLT ها می‌پردازیم و بیان می‌کنیم که آیا بلاک چین همان دفتر کل توزیع شده است یا خیر؟ اگر به مباحث پایه‌ای بلاک چین علاقه‌مند هستید، توصیه می‌کنیم تا انتهای این مقاله همراه داموند مگ باشید.
دفتر کل چیست؟
از زمانی که پول به وجود آمد و معاملات بین انسان‌ها شکل گرفت، نیاز به ثبت حساب‌ها و کالاهای مبادله شده در بین بشر به وجود آمد. حتی انسان‌های قدیمی نیز نیاز داشتند که معاملات خود با دیگران را ثبت کنند، چون با وجود تعداد زیاد مبادلات، امکان حفظ کردن همه آن‌ها وجود نداشت. بنابراین برای آنکه حسابی فراموش نشود. شیوه‌های حسابداری و مکتوب کردن معاملات به کار برده شد.
دفتر کل در واقع یک پایگاه داده است که تاریخچه حساب‌ها و تراکنش‌های معاملاتی به صورت دقیق و با درج تاریخ، در آن ثبت و ضبط می‌شود. از جمله ویژگی‌های مهمی که یک دفتر کل باید داشته باشد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دقیق باشد : تمام اطلاعات باید با درج تاریخ (برچسب زمانی) در دفتر کل نوشته شود و هیچ جزییاتی نباید فراموش شود.
- به هم پیوسته و غیرقابل دستکاری باشد : یک دفتر کل خوب باید به گونه‌ای طراحی شود که دادههای موجود در یک صفحه آن، به صفحات قبلی مرتبط و پیوسته باشد. بنابراین اگر یک شخص قصد دستکاری در دادههای یک صفحه را داشته باشد، باید حتما دادههای صفحات قبلی را نیز دستکاری کند. همین عامل باعث می‌شود که داده‌ها غیر قابل دستکاری باشند یا حداقل تقلب در آن‌ها سخت باشد.
با توجه به ویژگی‌های اشاره شده، بشر در طول تاریخ از شیوه‌های متفاوتی برای ایجاد یک دفتر کل استفاده کرده است. که در ادامه به چند مورد از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
تاریخچه کوتاهی از دفتر کل ها
اولین دفتر کل ها در تاریخ بشر به شکل لوح‌های گلی بودند. باستان شناسان تعداد زیادی لوح گلی مربوط به بابل باستان را کشف کرده‌اند که بر روی آن‌ها علاوه بر ثبت حساب‌های مالی، توصیه‌های اقتصادی نیز وجود دارد. شرح تمام این توصیه‌های اقتصادی را می‌توانید در کتاب ثروتمندترین مرد بابل بخوانید.
این لوح‌های گلی مربوط به شهر بابل باستان و یا ورق‌های پاپیروس متعلق به مصر باستان، احتمالا قدیمی‌ترین نسل از دفتر کل‌ها هستند. نسخه‌های اولیه‌ای که با خط میخی بر روی آن‌ها حساب‌های مختلفی نوشته و ذخیره‌سازی شده است. یک پایگاه داده بسیار مستحکم که پس از سال‌ها از زیر خاک بیرون آمده است و هنوز هم دادههای درون آن قابل خواندن است.
نسل بعدی دفاتر کل، مربوط به دفتر کل‌های کاغذی است. شاید نمونه‌ای از این دفاتر را در بخش حسابداری دیده باشید. دفترهای حسابداری یک روش قدیمی و سنتی برای نگهداری حساب های مالی هستند و برای آنکه یک فرد نتواند اعداد ثبت شده در این دفاتر را دستکاری کند، از ساختار جالبی در آن‌ها استفاده می‌شود.
هر صفحه از یک دفتر حسابداری شامل چندین خط است، حسابدار موظف است که اعداد حساب ها را فقط بر روی خط ها بنویسد و نباید هیچ عددی میان خطوط بنویسد و اجازه ندارد که اعداد ثبت شده را خط بزند، هنگامی که یک صفحه از دفتر حسابداری تکمیل می‌شود، حسابدار موظف است که جمع تمام اعداد موجود در صفحه را در انتهای صفحه بنویسد. حسابدار همچنین موظف است که جمع اعداد صفحه قبل را در ابتدای صفحه بعد (صفحه جدید) نیز یادداشت کند و این عدد ابتدای صفحه جدید مانده اولیه برای انجام حساب های جدید است.
حال تصور کنید که شخصی می‌خواهد یک عدد را در یکی از صفحه های دفتر حساب عوض کند، در این صورت جمع اعداد آن صفحه عوض می‌شود و باید جمع اعداد را در انتهای صفحه عوض کند. حال اگر جمع اعداد این صفحه را عوض کند، باید به صفحه بعد نیز برود و عددی را که در ابتدای صفحه بعد نوشته شده را نیز عوض کند. اگر این کار را انجام دهد، باید تمام اعداد صفحه بعد و همچنین صفحه های بعد را نیز عوض کند و به این ترتیب برای تغییر دادن یک عدد در دفتر حسابداری، باید کل اعداد موجود در صفحات آن را تغییر داد.
همین شیوه جالب باعث شد که دفاتر کل کاغذی، مدت زیادی به عنوان یک شیوه مطمئن برای ثبت داده‌ها و اطلاعات حساب‌ها استفاده شوند. تا اینکه عصر کامپیوتر شروع شد و به مرور ثبت اطلاعات بر روی آن رایج شد.
کامپیوترها به سرعت نقش خود در ایجاد دفاتر کل را پیدا کردند. این دفاتر، پایگاه‌های داده دیجیتالی که اطلاعات را با برچسب‌های زمانی بر روی خود ذخیره می‌کردند و امکان دستکاری اطلاعات بر روی آن‌ها بسیار سخت بود. می‌توان گفت که در حال حاضر بیشتر دفترهای کل کامپیوتری هستند و اطلاعات به صورت دیجیتالی ذخیره می‌شود؛ اما اینجا پایان توسعه و پیشرفت نبود و چند سال قبل شکل مدرن‌تر از دفاتر کل به وجود آمد که دفتر کل غیرمتمرکز نام گرفت.
دفتر کل توزیع شده چیست؟
تمام دفتر کل‌هایی که از لوح‌های گلی تا کامپیوتر بررسی کردیم، یک ویژه مشترک به نام متمرکز بودن داشتند. متمرکز بودن به این معنی است که فقط یک یا چند نسخه از این دفاتر کل وجود داشت که این نسخه‌ها در یک جای امن نگهداری می‌شدند.
مثلا اگر دفتر کل به شکل لوح گلی بود، درون خزانه نگهداری می‌شد. اگر به شکل کاغذی بود، نهایتا دو یا سه نسخه از آن وجود داشت که در گاوصندوق مدیران شرکت نگهداری می‌شدند. دفاتر کل کامپیوتری نیز بر روی یک سرور مرکزی ذخیره‌سازی می‌شوند.
بنابراین نسخه‌های زیادی از این دفاتر وجود ندارد، چرا که در غیر این صورت، نظارت و ثبت داده بر روی دفتر کل سخت می‌شود. از طرف دیگر نگرانی تامین امنیت داده‌ها نیز وجود دارد. اگر تنها چند نسخه از دفتر کل وجود داشته باشد، امکان حمله به آن وجود دارد و این انگیزه برای حمله‌کننده وجود دارد که با دستکاری در دفتر کل، منافع خود را کسب کند.
همانطور که گفتیم دفتر کل‌های غیرمتمرکز یا DLT یک تکنولوژی جدید از پایگاه‌های داده هستند. در این تکنولوژی یک کپی از دفتر کل در اختیار تمام اعضای شبکه قرار می‌گیرد. بنابراین امکان دستکاری و تغییر در دادههای این دفتر کل غیرمتمرکز، بسیار سخت و عملا غیرممکن است. چرا که فرد حمله‌کننده برای دستکاری اطلاعات، باید تمام نسخه‌های موجود را هک کند و اطلاعات همه آن‌ها را عوض کند.
حال سوال اصلی این است، که با وجود تعداد زیادی کپی، ثبت اطلاعات بر روی دفتر کل غیرمتمرکز چگونه انجام می‌شود؟ و چگونه می‌توان اطمینان داشت که اطلاعات غلط وارد این دفاتر نمی‌شود؟ تمام این کارها توسط الگوریتم‌های اجماع انجام می‌شود.
کاربران شبکه به واسطه این الگوریتم‌ها، با یکدیگر به یک تصمیم نهایی یا اجماع می‌رسند و تصمیم می‌گیرند که کدام تراکنش معتبر است و باید بر روی دفتر کل ثبت شود. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، می‌توانید مقاله الگوریتم اجماع چیست؟ را بخوانید. همین ویژگی انقلابی باعث می‌شود که DLTها بسیار امن، شفاف و غیرقابل دستکاری و سانسور باشند.
غیرقابل جعل و دستکاری بودن دفاتر کل، یکی از ویژگی‌های مهمی است که نیاز همیشگی بشر برای ثبت اطلاعات بوده است. بنابراین DLT ها موقعیت مناسبی برای تحول پایگاه‌های داده رایج فراهم کردند. با وجود دفتر کل‌های غیرمتمرکز، نیازی به نهادهای واسطه همچون بانک‌ها و دفاتر اسناد رسمی برای ایجاد اعتماد نیست.
ما می‌توانیم بدون نیاز به یک نهاد ناظر و واسطه، با دیگران به صورت امن به معامله بپردازیم. این یک انقلاب تکنولوژیک است. چرا که روند انجام تمام کارها را عوض خواهد کرد و نیازی نیست که کارها را به شیوه قدیمی و از طریق کاغذ بازی‌های اداری انجام دهیم. تمام انسان‌ها می‌توانند از طریق یک دفتر کل غیرمتمرکز به صورت مستقیم با یکدیگر تعامل کنند و این موضوع بسیار شگفت انگیز است.
اگر در آینده قصد فروش خانه خود را داشته باشید، فقط کافی است توکن NFT خانه خود را بسازید، و اطلاعات این توکن را بر روی یک دفتر کل ثبت کنید. افراد دیگر می‌توانند مشخصات خانه شما را مشاهده کنند و در صورت تمایل آن‌ها نیز ارز دیجیتال خود را بر روی دفتر ثبت می‌کنند و معامله خانه شما با زدن چند کلیک انجام خواهد شد.
شما مالکیت خانه را در قالب یک توکن الکترونیکی NFT به شخص دیگر ارسال می‌کنید و در عوض ارزهای دیجیتال آن شخص، به کیف پول شما واریز خواهد شد. بنابراین با کمک DLT نیازی به نهاد واسطه‌ای همچون بانک یا دفتر اسناد رسمی ندارید و به صورت مستقیم معاملات خود را انجام می‌دهید.
آیا بلاک چین یک دفتر کل توزیع شده است؟
دفتر کل توزیع شده، با ساختارهای مختلفی اجرا شده است. بلاک چین یکی از انواع ساختارهایی است که با آن یک دفتر کل توزیع شده ایجاد شده است. بلاک چین ساختاری دارد که می‌تواند داده‌ها را به صورت غیرمتمرکز و غیرقابل دستکاری بر روی خود ذخیره کند. برای خواندن توضیحات کامل از نحوه کار بلاک چین، می‌توانید مقاله بلاک چین چیست؟ را بخوانید.
با این حال بلاک چین تنها ساختار برای راه اندازی یک دفتر کل توزیع شده نیست و ساختارهایی همچون دگ و هش گراف نیز برای ایجاد DLT وجود دارند، که هر کدام از آن‌ها روش خاص خود را به این منظور دارند و برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آن‌ها می‌توانید مقالات دگ چیست؟ و هش گراف چیست؟ را مطالعه کنید.
سخن پایانی
دفتر کل های توزیع شده تکنولوژی مدرنی برای ساخت پایگاه‌های داده هستند که امکان معامله مستقیم و بدون نیاز به نهاد واسطه را برای مردم جهان ممکن می‌سازند. شیوه خاص ذخیره‌سازی داده در این تکنولوژی، می‌تواند بسیاری از نظام‌های اداری موجود در جهان همچون بانک‌ها، دفاتر اسناد رسمی، شرکت‌های بیمه و … را حذف کند یا آن‌ها را به شکل کاملا متفاوتی تغییر دهد.
همچنین ویژگی غیرقابل دستکاری بودن اطلاعات در DLT ها، موجب این خواهد شد که امنیت اطلاعات و داده‌ها تا حد بسیار زیادی بالا برود و داده‌ها به صورت شفاف در اختیار همه قرار گیرد. این کار باعث می‌شود تا بسیاری از رانت‌ها و فسادهای اداری نیز از بین برود.
به نظر می‌رسد آینده بسیار درخشانی در انتظار دفتر کل‌های توزیع شده باشد و به همین علت تکنولوژی‌هایی همچون بلاک چین نیز که ساختار زیرین این دفاتر هستند، در آینده بسیار مورد توجه بوده و از آن‌ها استقبال خواهد شد.