ارز دیجیتال چیست؟ به زبان ساده + مرجع آشنایی با رمز ارزها

اگر کسی تا چند سال پیش از ارز دیجیتال یا رمز ارز صحبت می‌کرد، احتمالاً اولین باری بود که اسم آن را می‌شنیدید. اما امروزه نه تنها در سایت‌های تخصصی به سوال ارز دیجیتال چیست جواب های متعددی داده شده و به Cryptocurrency کریپتوکارنسی اشاره شده بلکه تقریباً هرکسی یکبار نام بیت‌کوین، اتریوم یا دیگر ارزهای دیجیتال را شنیده است. نمودارها، فضای مجازی، مصاحبه‌های افراد تأثیرگذار، اخبار و رویدادهای مالی و نیاز مردم به یک سیستم مالی غیر متمرکز و بسیاری دلایل دیگر باعث شده تا ارزهای دیجیتال به یکی از مهم‌ترین و پرتکرارترین مفاهیم در بازارهای مالی تبدیل شود.
در این مقاله از داموندمگ ارز دیجیتال را زیر ذره‌بین می‌بریم و به این سوال که ارز دیجیتال چیست پاسخی جامع ارائه می‌دهیم و به اهمیت آن‌ در جامعه امروزی می‌پردازیم.

13 سال پیش در سال 2008، یک برنامه نویس با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو در غالب یک وایت پیپر (White paper) پروتکلی برای یک دارایی دیجیتال غیر متمرکز معرفی کرد. او این پروتکل را بیت‌کوین نامید. چند سال بعد با اینکه دیگر خبری از ساتوشی ناکاموتو نبود، اما فناوری او دنیا را برای همیشه تغییر داد. پیشنهاد می دهیم مقاله بیت‌کوین چیست؟ را مطالعه کنید. قبل از بررسی ارزهای دیجیتال بیایید تا به تاریخ سری بزنیم و مروری بر سیر تکاملی پول داشته باشیم.

تاریخچه مختصر پول؛ از مبادله کالا با کالا تا ارز دیجیتال

تا حدود 3000 سال پیش، بشر از سیستم مبادله کالا با کالا برای تبادل ابزار و خدمات استفاده می‌کرد. در مبادله کالا با کالا، کالا یا خدمات به صورت مستقیم معاوضه میشد. برای مثال، یک کشاورز ممکن بود مقداری گندم را با یک جفت کفش عوض کند. مبادله کالا با کالا مستلزم تصادف مضاعف خواسته‌ها بود. یعنی هر دو طرف باید متقاضی کالای یکدیگر بوده و حاضر به تعویض این کالاها باشند. همین موضوع باعث ناکارآمدی این روش شده بود.

حدود سال 770 قبل از میلاد مسیح، چینی‌ها به جای استفاده از اشیایی مثل ابزار و سلاح‌ به عنوان وسیله مبادله، به استفاده از جایگزین مینیاتوری همین ابزار که از برنز ساخته شده بود روی آوردند. از آنجایی که این روش عملی نبود، این اجسام کوچک به صورت گرد درآمد و به این ترتیب اولین سکه (coin) به وجود آمد. با وجود اینکه چینی‌ها اولین ملتی بودند که از سکه استفاده می‌کردند، اما اروپا برای اولین بار از تسهیلات صنعتی برای تولید سکه‌هایی استفاده کرد که به عنوان ارز استفاده می‌شدند.

استفاده از پول کاغذی (Money) وقتی رایج شد که مارکو پولو سال 1271 در یکی از سفرهایش، زمانی که از جاده ابریشم عبور می‌کرد متوجه شد که چینی‌ها از پول کاغذی استفاده می‌کنند.

بعد از آن در قرن 19 میلادی، مفهوم استاندارد طلا مطرح شد که جنبه‌های مثبت ارز کاغذی و فلزی را ترکیب می‌کرد. بانک‌ها از این استاندارد استفاده کردند تا از طلا به عنوان پشتوانه ارز خود استفاده کنند. استاندارد طلا به بانک‌ها این اجازه را می‌داد تا معادل طلایی که در اختیار دارند، پول چاپ کنند. در این حالت ارزش یک ارز خاص، برای مثال یک دلار، بسیار پایدارتر و به این ترتیب استاندارد طلا تبدیل به یک استاندارد جهانی برای پول شد.

اما سال 2008 همه چیز تغییر کرد و نوع جدیدی از پول به دنیا معرفی شد. به عبارت دیگر باید بگوییم همه چیز با بیت‌کوین شروع شد.

ورود ارزهای دیجیتال

اگر به تازگی اسم ارز دیجیتال Cryptocurrency به گوشتان خورده و می‌خواهید بدانید که این دسته از دارایی چیست، ممکن است فکر کنید این ارزها یک شبه ایجاد شده‌اند. در حالی که پیشینه ارزهای دیجیتال قابل توجه است. به دنبال توسعه اینترنت، قابلیت انتقال اطلاعات و داده‌ها سریع‌تر از همیشه صورت گرفت. همان‌طور که ایمیل، نامه فیزیکی را دیجیتالی کرد، ارز دیجیتال نیز نقشی مشابه را برای پول ایفا کرد.

بانکداری آنلاین، درگاه‌های پرداخت اینترنتی و کارت‌های اعتباری با سرعت قابل توجهی در دنیای دیجیتال عمل می‌کنند. با این حال این گزینه‌ها معمولاً با دخالت شخص ثالث همراه است؛ در نتیجه قابل سانسور هستند.

بیت‌کوین مشکل خرج کردن دوباره یک دارایی را توسط کاربران حل کرد. این مشکل دوبار خرج کردن یا (Double-Spending) نامیده می‌شود. بیت‌کوین با استفاده از فناوری بلاک‌چین ساخته شده و توسط رایانه‌های متعددی در سراسر جهان اداره می‌شود. این رایانه‌ها تراکنش‌ها را تأیید کرده و وظیفه حفاظت از شبکه در برابر هک شدن را بر عهده دارند.

رمز ارز یا ارز دیجیتال چیست؟

Cryptocurrency یا رمز ارز، نوعی ارز دیجیتالی و غیر متمرکز است. از ارز دیجیتال می‌توان برای خرید و فروش استفاده کرد. پتانسیل بالای ارزها و رشد قیمتی آن‌ها برای سرمایه‌گذاری باعث شده تا توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کنند.

ارز دیجیتال در واقع روشی جایگزین برای پرداخت نقدی، کارت اعتباری و چک است. تکنولوژی این ارزها به شما این امکان را می‌دهد که آن را مستقیماً و بدون دخالت شخص ثالث (مثل بانک) منتقل کنید. در نتیجه برای استفاده از ارز به اطلاعات فردی، کارت شناسایی یا شماره تأمین اجتماعی نیازی ندارید و می‌توانید این تراکنش‌ها را با نام مستعار انجام دهید.

امروزه هزاران ارز دیجیتال متفاوت در دسترس است. محبوب‌ترین آن‌ها بیت‌کوین است که در سال 2009 ایجاد شد و انقلابی را در صنعت مالی ایجاد کرد. پس از آن نیز ارزهای دیجیتال دیگری مانند اتریوم، بیت‌کوین کش، لایت کوین و … به وجود آمدند که همه، تقریباً از کد بیت‌کوین استفاده می‌کنند؛ اما ویژگی‌هایی را ارائه می‌دهند که پادشاه ارزهای دیجیتال از آن‌ها بی‌خبر بوده است. به عنوان مثال، بیت‌کوین کش به عنوان فورک (انشعاب) از بیت‌کوین و با هدف افزایش سرعت تراکنش‌ها و بهبود مقیاس‌پذیری بوجود آمد. پیشنهاد می دهیم مقاله اتریوم چیست؟ را مطالعه کنید.

ارز دیجیتال کاملاً دیجیتالی است؛ بنابراین هیچ سکه یا صورت حساب فیزیکی برای ارزی که متعلق به شماست وجود ندارد. به عبارت دیگر، ارزهای دیجیتال را نمی‎توان مانند سکه یا پول کاغذی در دست گرفت. در عوض، شما ارز دیجیتال خود را در کیف پول دیجیتال نگهداری می‌کنید و از این طریق به خرید و فروش آن می‌پردازید. کیف پول دیجیتال به صورت آنلاین، آفلاین و سخت‌افزاری در دسترس شماست و شکلی مانند درایو USB دارد. همچنین برای برخی ارزها مثل بیت‌کوین می‌توانید کیف پول کاغذی تهیه کنید.

مفهوم غیر متمرکز بودن یکی از اصول اولیه ارز دیجیتال است؛ در حالی که اکثر ارزها توسط بانک مرکزی اداره می‌شوند. ارزهای دیجیتال این امکان را به کاربران می‌دهند تا ارزهای خود را نگهداری کرده و آن را ارزش‌گذاری کنند. این یعنی اختیار ارز دیجیتال شما در دستان خود شما خواهد بود.

تراکنش‌های ارز دیجیتال بر روی یک لجر (ledger) غیر متمرکز نگهداری می‌شود. این لجر بلاک‌چین نامیده می‌شود. هر زمان که ارز دیجیتالی خریداری یا فروخته شود، این تراکنش به بلاک‌چین اضافه می‌شود. برای هر تراکنش اضافه شده به بلاک‌چین، یک فرآیند اعتبارسنجی دیجیتالی که سازوکار اجماع نامیده می‌شود، وجود دارد که با هدف تأیید تراکنش و جلوگیری از تقلب است.

ارزهای دیجیتال چگونه کار می‌کنند؟

بیشتر ارزهای دیجیتال با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین عمل می‌کنند. در واقع بلاک‌چین شبکه‌ای از کامپیوترهای مختلف در سراسر جهان است که برای تأیید اعتبار عملیات‌های شبکه، قدرت محاسباتی خود را با یکدیگر ترکیب می‌کنند.

به زبان ساده اولین کسی که یک معما را حل کند در ازای کمکی که به شبکه کرده، پاداش دریافت می‌کند. به این عمل استخراج یا ماینینگ می‌گویند. فرایند استخراج، برای وارد کردن بیشتر یک دارایی به چرخه عرضه مربوط به آن ضروری است. بلاک‌چین به دارایی‌های غیر متمرکز کمک می‌کند و مزایای امنیتی قابل توجهی را نسبت به سیستم‌های متمرکز ارائه می‌دهد. البته همه بلاک‌چین‌ها استخراج ندارند!

بلاک‌چین‌ها معمولاً از دو الگوریتم اثبات کار (proof of work) یا اثبات سهام (proof of stake) پیروی می‌کنند. با این حال، این دو الگوریتم تنها الگوریتم‌های موجود نیستند و ارزهای دیجیتال نوظهوری چون سولانا از الگوریتم‌های کارآمدتری استفاده می‌کنند.

 الگوریتم اثبات کار (PoW) بر مبنای ماینرهایی عمل می‌کند که اغلب از ماشین‌های محاسباتی خاصی برای این فرایند استفاده می‌کنند. به طور متوسط 10 دقیقه زمان لازم است تا الگوریتم اثبات کار، یک بلاک جدید به زنجیره اضافه کند. اگر یک بلاک دستکاری شود، الگوریتم اثبات کار برای تمامی بلاک‌های باقی مانده باید دستخوش تغییر شود. اثبات کار سیستمی است که برای تأیید تراکنش‌ها و ایجاد بلاک‌های جدید در زنجیره مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از طرف دیگر، الگوریتم اثبات سهام (PoS) بر اساس استیک کردن عمل می‌کند. در سیستم استیکینگ، وقتی کاربران دارایی‌هایی را در کیف پول‌های مشخص نگهداری می‌کنند، در ازای کمکی که به اجرای شبکه کرده‌اند، پاداش دریافت می‌کنند.

برای حفظ امنیت شبکه، الگوریتم‌های رمزنگاری به مرور سخت‌تر می‌شوند. در نتیجه برای محاسبه و حل معمای هر بلاک، قدرت بیشتری نیاز خواهد بود.

کاربردهای ارز دیجیتال چیست؟

تا اینجا متوجه شدیم که ارز دیجیتال چیست و چگونه کار می‌کند. متوجه شدیم که دنیای Cryptocurrency از بیت‌کوین که پادشاه رمزارزها نامیده می‌شود آغاز شده و با سایر ارزهاد در حال تکامل است.

اما ارزهای دیجیتال چه کاربردی دارند؟ آیا می‌توان از آن‌ها در خریدوفروش استفاده کرد یا مانند طلا ابزاری برای سرمایه‌گذاری هستند؟

بیایید تا کاربردهای رایج ارزهای دیجیتال را با هم بررسی کنیم.

خرید و فروش کالا و خدمات

 بسته به اینکه شما چه هدفی برای استفاده از ارزهای دیجیتال دارید، کاربرد آن متفاوت است. در ساده‌ترین حالت ممکن، از ارزهای دیجیتال می‌توانید برای انتقال دارایی از شخصی به شخص دیگر استفاده یا به وسیله آن کالا یا خدماتی را خریداری کنید.

معامله و سرمایه‌گذاری

هر دارایی ارزش منحصر به فرد خود را دارد که اغلب به دلار آمریکا قیمت‌گذاری می‌شود. از ارزهای دیجیتال می‌توان برای سرمایه‌گذاری و معامله استفاده کرد. ارزهای دیجیتال (بجز استیبل کوین‌ها) دائماً نوسان قیمت دارند. می‌توانید بر اساس جفت ارزی که مد نظر دارید، در صرافی‌های ارز دیجیتال با رمز ارزها و ارزهای فیات معامله کنید.

پذیرش به عنوان گزینه‌ای برای پرداخت

اگر صاحب کسب‌و‌کار هستید؛ می‌توانید ارزهای دیجیتال را به عنوان روشی برای پرداخت در ازای کالا یا خدمات خود بپذیرید. برخی سیستم‌ها این قابلیت را دارند که ارزهای دیجیتال را به صورت مستقیم به پول نقد تبدیل کنند. البته لازم به ذکر است که برای نقد کردن ارزهای دیجیتال در ایران، ابتدا باید در یک صرافی ایرانی حساب کاربری داشته باشید و از طریق آن ارز دیجیتال دریافتی خود را به ریال تبدیل کنید .

استخراج ارز دیجیتال

علاوه بر موارد ذکر شده، می‌توانید ارزهای دیجیتال را استخراج کنید. ماینینگ یا استخراج ارزهای دیجیتال از کامپیوتر یا سخت افزارهای مخصوص استفاده می‌کند تا به پردازش شبکه‌ای که رمز ارز را پشتیبانی می‌کند کمک کند. پس از راه‌اندازی اجرای یک عملکرد بر روی کامپیوتر یا سخت افزار به طور خودکار و مداوم درآمد ایجاد می‌کند و بسته به قدرت محاسباتی تعیین شده، به اعتبار تراکنش‌هایی که در بلاک‌چین انجام می‌شود کمک می‌کند.

وام گرفتن ارز دیجیتال

همچنین می‌توان ارزهای دیجیتال را در پلتفرم‌های مختلف وام گرفت و در ازای قرض این دارایی‌ها سود دریافت کرد. این بخش از ارزهای دیجیتال، تحت عنوان دارایی غیر متمرکز یا DeFi شناخته می‌شود. بر اساس تکنولوژی لجر (دفتر کل توزیع شده)، پلتفرم‌های مختلفی که برای وام گرفتن با ارز دیجیتال طراحی شده اند، این فرآیند را تسهیل می‌بخشند. در این فرایند کاربر تحت کنترل یک نهاد متمرکز نخواهد بود. دیفای جنبه‎های دیگری مثل صرافی‌های غیر متمرکز یا DEX را نیز شامل می‌شود.

آیا ارزهای دیجیتال امن هستند؟

امنیت یکی از اصلی‌ترین نیازهای انسان است. هنگامی‌که صحبت از سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال می‌شود، همه در ناخودآگاه خود هکرهای اینترنتی را به یاد می‌آورند و تصور می‌کنند گذاشتن پول در بستر اینترنت، به معنای خداحافظی با آن خواهد بود.

تکنولوژی بلاک‌چین که از ارزهای دیجیتال پشتیبانی می‌کند، به دلیل ماهیت غیر متمرکز و عمومی تکنولوژی لجر (دفتر کل توزیع شده) و تکنولوژی رمزنگاری ذاتاً امنیت بالایی دارد. با این حال ارزهای دیجیتال در مقایسه با دیدگاهی که غالب مردم نسبت به ارزهایی مثل دلار دارند کاملاً ایمن نیستند. این واقعیت که ارز دیجیتال توسط هیچ مرجع دولتی پشتیبانی نمی‌شود، باعث شده تا از حمایت بسیاری از ارزهای استاندارد در سراسر جهان برخوردار نباشند.

برخلاف پولی که در بانک ذخیره می‌کنید، این ارزها توسط نهاد خاصی بیمه نمی‌شوند. در نتیجه اگر دارایی شما به سرقت برود یا به هر دلیلی آن را از دست بدهید، به علت ماهیت غیر متمرکز بلاک‌چین و عدم نظارت دولت، بازیابی آن‌ها بسیار مشکل و شاید غیرممکن باشد.

توجه داشته باشید که تنها چون این ارزها از امنیت بالایی برخوردار هستند، نمی‌توان آن‌ها را  بی‌‌خطر دانست. با وجود اینکه محبوبیت ارزهای دیجیتال تا حد زیادی مدیون سرمایه‌گذارانی است که به ارزش این ارزها و آینده پر سود آن‌ باور دارند؛ اما سرمایه‌گذاری در ارز رمزپایه از پر ریسک‌ترین نوع سرمایه‌گذاری است.

چگونه ارز دیجیتال بخریم؟

خرید ارز دیجیتال در ایران کمی از کشورهای دیگر متفاوت است. به صورت کلی بسیاری از صرافی‌های ارز دیجیتال از کشورهای تحریم شده پشتیبانی نمی‌کنند و برای استفاده از این صرافی‌ها نمی‌توانید از آی پی ایران استفاده کنید؛ بنابراین باید با آی‌پی کشور دیگری وارد این صرافی‌ها شوید.

برای خرید ارز دیجیتال از طریق صرافی‌های ایرانی، ابتدا باید در صرافی مورد نظر ثبت‌نام کنید و پس از طی مراحل احراز هویت با واریز ریال، ارز دیجیتال مورد نظر خود را خریداری کنید. همچنین می‌توانید ارز دیجیتال خریداری شده خود را به هر ارز دیگری که در لیست صرافی موجود است، تبدیل کنید.

یکی دیگر از روش‌های خرید ارز دیجیتال استفاده از صرافی‌های خارجی است. این روش معایب و مزایای مخصوص به خود را دارد.

آینده ارزهای دیجیتال چطور خواهد بود؟

بعد از اینکه کاملاً متوجه شدید ارز دیجیتال چیست و چه کاربردی دارد احتمالاً به دنبال آینده این کلاس دارایی هستید. آیا اصلاً ارز دیجیتال آینده‌ای دارد؟

در سال‌های اخیر بیت‌کوین و برخی ارزهای دیجیتال دیگر افزایش چشم‌گیری داشتند. قیمت بیت‌کوین در سال 2021 بیش از دو برابر و قیمت اتریوم در سال جاری بیش از 4 برابر افزایش داشت. اما همچنان نمی‌توان با اطمینان گفت که رشد این ارزها در دراز مدت ادامه‌دار خواهد بود یا خیر. با این حال افراد زیادی پتانسیل ارزهای دیجیتال را تأیید می‌کنند و روز به روز اعتقاد افراد به ارز رمزپایه بیشتر می‌شود. 

در نهایت، آینده ارزهای دیجیتال، ارزش بخصوص ارزش بیت کوین، امنیت و قدرت آن‌ها هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. اما متخصصان معتقدند که برخی ارزهای دیجیتال می‌توانند به مرور زمان ارزش زیادی پیدا کنند. به یاد داشته باشید که دلیل علاقه شما به ارزهای دیجیتال هرچه باشد، قبل از سرمایه‌گذاری در این ارزها باید از نوسانات قیمت و ریسک موجود و عوامل موثر بر قیمت یک ارز اطلاع داشته باشید.

به یاد داشته باشید که این بازار نوسانات قیمتی بالایی دارد و نباید مقدار پولی را برای سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال در نظر بگیرید که در صورت از دست دادن آن، متحمل خسارت‌های جبران ناپذیری شوید.

جمع‌بندی

دنیای ارزهای دیجیتال، با میراث ساتوشی ناکاموتو آغاز شد. بیت‌کوین، ارز دیجیتالی که با هدف مقابله با سیاست‌های مالی نادرست سیاستمداران به جهان قدم گذاشت، اکنون یکه تازی می‌کند. در کنار بیت‌کوین، سایر ارزهای دیجیتال نیز با پیروی از پادشاهشان به پیشرفت ادامه می‌دهند.

ارزهای دیجیتال نسخه جدیدی از پول هستند؛ ورق جدیدی از کتاب تکنولوژی! بسیاری از این ارزها پتانسیل رشد بالایی دارند و بهره‌گیری از فناوری بلاک‌چین به امنیت بالای این رمزارزها کمک شایانی کرده است.