یکی از پروژه‌های پر سر و صدای رمزارزها در سال‌های اخیر، پروژه دییم (Diem) متعلق به فیسبوک بوده که با چالش‌هایی جدی مواجه شده و احتمالا، برای همیشه متوقف خواهد شد یا شرکت دیگری آن را از فیسبوک می‌خرد. در هر صورت، بد نیست که بدانید دییم چیست.
با معرفی پروژه‌های بزرگی مثل توکن‌های غیر قابل تعویض (NFTها) و صرافی‌های امور مالی غیر متمرکز (CeDeFiها) در سال میلادی گذشته، می‌توان ۲۰۲۱ را سال بسیار مهمی در دنیای کریپتو دانست. یکی از رمزارزهایی که این روزها خبرهای ضد و نقیضی در رابطه با آن منتشر می‌شود، پروژه دییم متعلق به شرکت فیسبوک است که در سال ۲۰۱۹ با نام لیبرا (Libra) راه‌اندازی شده بود.
فلسفه راه‌اندازی لیبرا توسط فیسبوک، بسیار ساده اما جاه طلبانه بود. هدف این شرکت از پروژه لیبرا، توسعه سیستم پرداخت جهانی برای استفاده میلیون‌ها انسان در سیاره خاکی بود که به سیستم‌های مالی سنتی، دسترسی ندارند. با توجه به محدودیت در انجام تراکنش‌های مالی بین‌المللی برای ایرانی‌های داخل کشور به دلیل تحریم‌های بانکی علیه جمهوری اسلامی، این پروژه، به ویژه برای هموطنان ما از اهمیت زیادی برخوردار است.
بعد از رشد قابل توجه قیمت ارزهای دیجیتال در چند سال گذشته، توجه زیادی به کوین‌های جدید می‌شود و انتظارات از آن‌ها، بسیار بالا است. با این حال، فیسبوک که مالکیت پروژه را در اختیار دارد، باید قوانین زیادی را رعایت می‌کرد و رویکردی غیرانحصاری پیش می‌گرفت.
هدف پروژه لیبرا این بود که تغییرات قابل توجهی در سیستم‌های بانکی در سرتاسر دنیا ایجاد کند. بنابراین، با مقاومت‌هایی از طرف نهادهای قانون‌گذار و مؤسسات مالی سنتی، طرف شد. چنین فشارهایی نهایتا سبب تغییرات اساسی در پروژه لیبرا، از جمله، تغییر نام آن به دییم شدند.
هدف ارز دیجیتال دیم، ایجاد محیط پرداخت ایمن و سازگار با قوانین بود که مردم و کسب و کارها در سرتاسر دنیا بتوانند از آن برای انجام تراکنش‌های مالی خود، استفاده کنند.
در ادامه این مقاله در رابطه با رمزارز دییم متعلق به شرکت فیسبوک صحبت خواهیم کرد و هر چیزی که لازم است در رابطه با آن بدانید، برای شما توضیح خواهیم داد. با داموندمگ همراه باشید.
دییم چیست؟
بهتر است به جای این سوال، بپرسید که دییم چه بود و چرا متوقف شد؟
شرکت فیسبوک در سال ۲۰۱۹، با هدف راه‌اندازی یک سیستم پرداخت بین‌المللی، پروژه‌ای بلند-پروازانه به نام لیبرا، راه‌اندازی کرد. سپس، این شرکت، بنیاد دییم (Diem) را برای مدیریت پروژه لیبرا تشکیل داد و این بنیاد، روابطی قوی با تعداد زیادی شرکت معتبر، ایجاد کرد.
با اینکه مارک زاکربرگ، مؤسس و مالک شرکت فیسبوک، در مقابل کنگره ایالات متحده آمریکا، از این پروژه دفاع کرد اما این پروژه که روی کاغذ خیلی عالی به نظر می‌رسید، نتوانست اهداف خود را دنبال کند و خیلی زود، شکست خورد.
حالا به گزارش وال استریت ژورنال، بنیاد دیم، پروژه دارایی‌هایش را با قیمت ۲۰۰ میلیون دلار به شرکت سیلورگیت کپیتال کورپ (Silvergate Capital Corp)، که بانک کوچکی در ایالات کالیفرنیا است، می‌فروشد.
هدف ساده ولی بلند-پروازانه فیسبوک، خیلی زود توسط قوانین سخت‌گیرانه و سیستم‌های مالی سنتی، زمین خورد و از زاکربرگ خواسته شد تا در مقابل کنگره ایالات متحده آمریکا، از این پروژه، دفاع کند.
شرکت فیسبوک که اخیرا نام خود را به متا (Meta) تغییر داده، با معرفی دییم می‌خواست یک استیبل کوین نظیر به نظیر با دلار داشته باشد.
استیبل کوین‌ها با هدف داشتن قیمتی ثابت از طریق ارتباط با یک ارز موجود مثل دلار، ایجاد می‌شوند. لیبرا در ابتدا با این هدف ساخته شد که تحت پشتیبانی چندین ارز معتبر قرار داشته باشد و قرار بر این بود که شرکت‌های زیادی از این پروژه، حمایت کنند.
با این حال، قانون‌گذاران در ایالات متحده آمریکا، از این پروژه راضی نبودند و از مارک زاکربرگ خواستند تا در مقابل کنگره، از آن دفاع کند.
در همان زمان، شرکت فیسبوک به دلیل اشاعه اطلاعات غلط در پلتفرم خود، به شدت تحت فشار رسانه‌ها قرار داشت و به همین دلیل، بسیاری از کسب و کارها، پشت فیسبوک و پروژه لیبرا را خالی کردند.
فیسبوک برای مقابله در برابر فشارها علیه لیبرا، با انجام برندسازی مجدد (rebranding)، نام آن را به دیم، تغییر داد و مدیریت آن را به بنیاد جدیدی به همین نام سپرد. هدف این بود که رمزارز دییم همانند تتر (Tether)، با دلار آمریکا رابطه‌ای مستقیم داشته باشد و از آن برای خرید رمزارزهایی مثل بیت کوین در صرافی‌ها، استفاده شود.
این اقدام فیسبوک هم با شکست مواجه شد و این پروژه، نتوانست اعتماد سرمایه‌گذاران را به دست بیاورد. اکنون به نظر می‌رسد که دیم، هرگز آغاز به کار نخواهد کرد و قرار است که با فروش دارایی‌های آن به بانک کوچکی در کالیفرنیا که در حوزه رمزارز فعالیت دارد، سرمایه‌های اختصاص یافته برای این پروژه، به مالکان، بازگردانده شود.
چرا فیسبوک نیاز به رمزارز دارد؟
حالا که گفتیم دییم چیست، بد نیست که به انگیزه فیسبوک در رابطه با ایجاد این رمزارز نیز اشاره کنیم. در واقع، رمزارز دییم را نمی‌توان ارز دیجیتال فیسبوک دانست. این پروژه، در مالکیت بنیاد دییم قرار دارد که با همکاری فیسبوک، راه‌اندازی شده است. گفته می‌شود که فیسبوک، چیزی حدود یک-سوم سهام دییم را در اختیار دارد.
در صورتی که ارز دیجیتال دییم به شکل کنونی‌اش راه‌اندازی شود، بنیاد دیم، مسؤولیت پولی آن را در اختیار خواهد داشت. به گفته بنیاد دیم، هدف این پروژه، امکان انجام تراکنش‌های مالی برای یک میلیارد و هفتصد میلیون فرد بزرگسال در دنیا است که به دلایل مختلفی، دارای حساب بانکی نیستند.
البته، فیسبوک، پیش از دییم نیز علاقه‌اش را به داشتن رمزارز، نشان داده است. این شبکه اجتماعی، قبلا، پروژه ارز دیجیتال کردیتس (Credits ) را مدیریت می‌کرد که به مدت چهار سال، روشی برای پرداخت هزینه بازی‌ها در پلتفرم فیسبوک بود.
زاکربرگ معتقد است که ارسال آنلاین پول باید به سادگی ارسال عکس باشد. در واقع، فیسبوک، دییم را راه‌اندازی کرد تا انتقال آنلاین پول را ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر کند و از این طریق، کاربران بیشتری را به شبکه اجتماعی خودش بکشاند.
زاکربرگ عنوان کرده که استفاده از رمزارز متعلق به این شبکه اجتماعی، با بهبود کارایی تبلیغات در این شبکه اجتماعی، برای شرکت فیسبوک، سودمند خواهد بود.
زیرشاخه نووی (Novi) شرکت متا، کیف پولی دیجیتالی به همین نام در اختیار دارد و می‌گوید که هدف آن، «کمک کردن به مردم در سرتاسر دنیا برای دسترسی به خدمات مالی ارزان‌قیمت است». تحلیل‌گران صرافی RBC Capital Markets بر این باورند که از این سرویس‌ها، برای بازی‌ها و تجارت الکترونیک، استفاده خواهد شد.
نقش شرکت متا در پروژه دییم چیست؟
شرکت متا، یکی از اعضای بنیاد دییم است. بنیاد دیم، سازمانی غیرانتقاعی یا ناسودبر است که مسئولیت مالی رمز ارز دییم را بر عهده دارد. مشارکت متا در این پروژه، به واسطه کیف پول نووی است. این بنیاد، امید داشت که بیش از ۱۰۰ عضو جمع کند و اکثر آن‌ها، چیزی حدود ۱۰ میلیون دلار روی دیم، سرمایه‌گذاری کنند تا این پروژه، پیش بروند.
هر عضو این بنیاد، یک حق رأی برابر با اعضای دیگر دارد و بنابراین، نمی‌توان گفت که نقش شرکت متا یا همان فیسبوک سابق در کنترل پروژه دیم، بیش از سایر اعضا است.
با این حال، شرکت متا، بیشترین نقش را در فازهای اولیه پروژه داشت. به گفته متا، پس از راه‌اندازی شبکه دیم، نقش و مسئولیت‌های این شرکت، فرقی با دیگر اعضاء نخواهد داشت.
دلیل کاهش اعضای بنیاد دییم چیست؟
پس از مدتی از راه‌اندازی بنیاد دیم، بعضی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران در این پروژه، اعتماد خود را نسبت به آن از دست دادند. هفت عضو از ۲۸ عضو اولیه (یعنی یک-چهارم سرمایه‌گذاران) پیش از جلسه افتتاحیه این بنیاد در ژنو، کنار کشیدند. از مهم‌ترین این اعضا می‌توان به شرکت‌های بزرگ و مهمی مثل پی پال، eBay، استرایپ و دو غول خدمات مالی، یعنی ویزا و مسترکارت، اشاره کرد.
پا پس کشیدن این شرکت‌ها از مشارکت در پروژه دیم، خسارات زیادی برای این بنیاد داشت زیرا شرکت‌های خارج شده، در حوزه فناوری‌های پرداخت و انتقال پول، تخصص داشتند. دیگر شرکت‌هایی که از بنیاد دییم کنار کشیدند، شرکت‌های مرکادو پاگو (Mercado Pago)، پلتفرم پرداخت آنلاین بازار مرکادو لیبر (Mercado Liber) آرژانتین و شرکت بوکینگ هندلینگز (Booking Handlings)، شرکت مسافرتی آنلاین مالک سایت‌های Priceline، Kayak و OpenTable بودند.
شباهت‌ها و تفاوت‌های دیگر رمزارزها با دییم چیست؟
بیاید ابتدا به بررسی شباهت دییم با دیگر دیگر ارزهای دیجیتال مثل بیت کوین و اتریوم بپردازیم.
دیم، همانند بسیاری از ارزهای دیجیتال محبوب دیگر، نوعی اعتبار کاملا دیجیتالی است. در واقع، با مالکیت هر کوین دیم، هیچ چیز فیزیکی به شما تعلق نمی‌گیرد و فقط نوعی اعتبار دیجیتالی دارید.
دییم از فناوری بلاک چین استفاده می‌کند
شاید برایتان سوال پیش آمده باشد که فناوری پایه‌ای دییم چیست. تراکنش‌های دیم، در یک دفتر کل نرم‌افزاری توزیع شده به نام بلاک چین انجام و در این شبکه، تأیید می‌شوند. بلاک چین دییم توسط اعضای مؤسس که در مراحل اولیه توسعه آن حضور داشته‌اند، کنترل می‌شود اما قرار است که در آینده، به یک بلاک چین کاملا آزاد و منبع-باز، همانند بلاک چین‌های دیگر ارزهای دیجیتال تبدیل شود.
فناوری بلاک چین، مزیت‌های بسیار زیادی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ایمنی بالا، سرعت عالی و راحت‌تر بودن تراکنش‌های مالی اشاره کرد. برای مثال، وقتی می‌خواهید تراکنشی مالی در بلاک چین انجام دهید، هم فرستنده و هم دریافت کننده در تراکنش، باید با تراکنش موافقت کنند که این کار در سیستم‌های بانکی سنتی، چیزی حدود سه روز طول می‌کشد. در مقابل، در سیستم‌های بلاک چین، تراکنش‌ها تقریبا به صورت فوری انجام می‌شوند.
دییم در کیف پول دیجیتال نگهداری می‌شود
والت یا کیف پول دیجیتال، سرویسی است که از آن برای ذخیره‌سازی ارزهای دیجیتال و دسترسی به آن‌ها، استفاده می‌شود. هر کیف پول دیجیتالی، کلید عمومی آدرس خودش را در بلاک چین دارد. برای اینکه کاربر دیگری بتواند برای شما دییم ارسال کند، باید کلید عمومی والت شما را داشته باشد. به علاوه، هر رمز دارای یک کلید خصوصی برای دسترسی به رمزارزهای موجود در آن است که این کلید خصوصی، به غیر از مالک، نباید در اختیار هیچ شخص دیگری قرار بگیرد.
کیف پول‌های دیجیتالی مثل نووی فیسبوک، امکان انتقال ایمن ارزهای دیجیتال از شخصی به شخص دیگر را فرآهم می آورند و روش بسیار مطمئنی برای نگهداری ارزهای دیجیتال هستند. نووی، تراکنش‌ها را به صورت فوری انجام می‌دهد و هیچ کارمزد مخفی برای تراکنش‌های فرامرزی، نمی‌گیرد.
زمانی که کیف پول نووی در کشوری در دسترس قرار بگیرد، ساکنان آن کشور می‌توانند دیم‌های خود را در کیف پولی نووی خود نگهداری کرده و تراکنش‌های خود را با استفاده از این والت، انجام دهند.
عضویت در کیف پول نووی نیازمند پشت سر گذاشت فرآیند احراز هویت مشتری (KYC) است. کاربر برای برای این کار باید اطلاعات پایه‌های شما مثل نام و تاریخ تولد واقعی، شماره پاسپورت و … را وارد کند.
دییم یک استیبل کوین است
حالا که می‌دانید دییم چیست، بد نیست بدانید که این رمزارز، نوعی استیبل کوین محسوب می‌شود. دیم، همانند استیبل کوین تتر، رابطه‌ای نظیر به نظیر با دلار آمریکا دارد و از این نظر، با بیت کوین، اتریوم و تمامی رمزارزهایی که استیبل کوین نیستند و ارزش آن‌ها مستقل از ارزش دلار است، تفاوت دارد. بنابراین، قیمت هر دییم نسبت به دلار آمریکا، همیشه ثابت است و هرگز تغییر نمی‌کند.
در ابتدا، هدف پروژه دییم این بود که سبدی از دارایی‌ها را با ارز دیجیتال، مرتبط کند. این بنیاد، هنوز صحبتی در رابطه با ماهیت آن دارایی‌ها نکرده اما شواهد حاکی از آن است که بخش عمده این دارایی‌ها را ارزهای رایج معتبری مثل دلار و یورو تشکیل خواهند داد که نوسانات خیلی زیادی ندارند.
در واقع، برای خرید یا اصطلاحا، مینت کردن (Mint) کردن دیم، باید یورو یا دلار پرداخت کرد و برای نقد کردن این ارز دیجیتال، باید آن را فروخت و که با این کار، آن رمز ارز، می‌سوزد (Burn).
پشتیبانی از یک ارز با دارایی فیزیکی، چیز جدیدی نیست و در واقع، رواج زیادی دارد. برای مثال، تا سال ۱۹۷۱، دلار آمریکا با طلا، پشتیبانی می‌شد و قیمت دلار هنگ کنگ نیز وابسته به دلار آمریکا است.
سیستم پرداخت متمرکز دییم چیست؟
این ارز دیجیتال، برخلاف ارزهای دیجیتال دیگر، نوعی سیستم پرداخت متمرکز است. بنابراین، برخلاف شبکه بلاک چین عمومی، توسط شبکه‌ای کاربران مستقل کنترل نمی‌شود و بر اساس شبکه بلاک چین خصوصی کار می‌کند. در واقع، تفاوت اصلی بلاک چین دییم با رمزارزهایی که دارای بلاک چین عمومی هستند، در این است که گره‌های بلاک چین این ارز دیجیتال، از پیش تعیین شده و تحت تأیید انجمن دییم قرار دارند و هر کسی نمی‌تواند نقش گره را در این شبکه، ایفا کند. این گره‌ها، تراکنش‌ها را تأیید و بلاک‌ها را اعتبارسنجی می‌کنند.
آینده دییم در حاله‌ای از ابهام
جدیدترین خبرها نشان می‌دهند که به دلیل افزایش فشارهای قانونی بر پروژه دیم، احتمال دارد که این پروژه، متوقف شود.
اخیرا گزارش شده که بنیاد دیم، به فکر فروش دارایی‌هایش برای بازگشت سرمایه اعضا است. با این حال، هنوز تصمیمی در این باره گرفته نشده و جلساتی حول محور چگونگی فروش مالکیت معنوی این پروژه و پیدا کردن شغل برای توسعه‌دهندگان آن، برگزار می‌شود.
در صورتی که دییم بخواهد دارایی‌هایش را بفروشد، این احتمال وجود دارد که بلاک چین رمزارز دییم نیز متوقف شود. شواهد دیگر نیز حاکی از آینده تاریک این ارز دیجیتال هستند.
تازگی‌ها، والت نووی، به جای دیم، با استیبل کوین دیگری به نام پاکسوس (Paxos) کار می‌کند. به علاوه، دیوید مارکوس (David Marcus) که پیشنهاد اولیه لیبرا و کیف پول نووی را مطرح کرده بود، متا را ترک کرد.
چه آینده‌ای در انتظار استیبل کوین‌ها است؟
استیبل کوین‌ها، کاربردهای گسترده‌ای در اکوسیستم ارزهای دیجیتال دارند، واسطه‌هایی با ارزش ثابت هستند که کاربران می‌توانند از آن‌ها برای خرید رمزارزها با ارزهای رایج (ارزهای فیات) یا بالعکس، استفاده کنند. تتر که بر اساس بلاک چین اتریوم کار می‌کند، محبوب‌ترین استیبل کوین است.
دیم، پروژه‌ای بلند-پروازانه بود و برای اینکه استیبل کوین بتواند محبوبیت زیادی کسب کند و کاربرد رایج داشته باشد، باید سیستم‌های بانکی و مالی سنتی آن را بپذیرند. متأسفانه، در مورد پروژه رمزارز فیسبوک، چنین پذیرشی حاصل نشد و بنابراین، پروژه، رو به شکست است.
در صورتی که یک استیبل کوین، پشتیبانی کافی و بیمه داشته باشد، می‌تواند موافقت نهادهای قانونی را جلب کند اما در آن صورت، فرق زیادی با بانک‌های سنتی نخواهد داشت و به اعتبار دیجیتالی بانک مرکزی (CBDC) تبدیل می‌شود.
در واقع، بانک‌های مرکزی در سرتاسر دنیا، در حال راه‌اندازی CBDCها هستند و اخیرا، زمزمه‌هایی در رابطه با راه‌اندای ریال دیجیتالی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی در کشور ما نیز به گوش می‌رسد.
در صورتی که استیبل کوین‌ها به جایگزینی واقعی برای پرداخت‌های دیجیتالی تبدیل شوند، به جای غول‌های فناوری مثل متا، تحت کنترل نهادهای بخش مالی قرار می‌گیرند. بنابراین، استیبل کوین‌ها، تفاوت چندانی به CBDCها نخواهند داشت و از آن‌جایی که CBDCها، پشوانه بانک‌های مرکزی را دارند، این احتمال وجود دارد که در آینده، به طور کامل، جایگزین استیبل کوین‌ها شوند.
جمع‌بندی
شرکت فیسبوک که اخیرا نام خود را به متا تغییر داده، در سال ۲۰۱۹، پروژه رمزارزی به نام لیبرا برای ارائه خدمات مالی بین‌المللی با محدودیت‌های بسیار کم، سرعت بالا و کارمزد ناچیز، معرفی کرد. این پروژه به مخالفت نهادهای قانونی و مالی ایالات متحده آمریکا رو به رو شد و فیسبوک، با محدود کردن فعالیت‌ها و قانونی‌تر کردن و متمرکزتر کردن پروژه، تغییر مالکیت آن به یک بنیاد مستقل و البته، تغییر نام به دیم، سعی کرد تا بقای آن را حفظ کند.
دییم را می‌توان بلاک چینی خصوصی و متمرکز دانست دانست که ارزشی نظیر به نظیر با دلار آمریکا دارد و همانند تتر، استیبل کوین محسوب می‌شود.
در این مقاله به شما گفتیم که دییم چیست و چرا در حال شکست خوردن است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ عضو بنیاد دیم، پیش از برگزاری نشست افتتاحیه در ژنو، کناره‌گیری خود را اعلام کردند و این پروژه، با تمام رویاهایی که در سر داشت، اکنون در آستانه فروپاشی قرار دارد. بر اساس آخرین اخبار، بنیاد دییم قصد دارد دارایی‌هایش را به ارزش ۲۰۰ میلیون دلار به یک بانک کوچک فعال در حوزه ارزهای دیجیتال، بفروشد و آینده رمزارز دیم، کاملا مبهم است.