بسیاری از کاربران ارزهای دیجیتال نمی‌دانند فورک چیست و چطور اجرا میشوند. آنها زمانی متوجه ایجاد تغییرات شبکه میشوند که اخبار ارزهای دیجیتال به این موضوعات می‌پردازند. فورک ارز دیجیتال اتفاقی است که شبکه را به دو قسمت تقسیم می‌کند و ممکن است به علت‌های مختلفی از جمله اختلاف بین توسعه‌دهندگان یا وجود مشکل در شبکه کنونی اجرا شود. بعد از فورک تعدادی از اعضای تیم توسعه‌دهنده از پروژه اولیه جدا میشوند و آن را به روش خودشان توسعه می‌دهند؛ به عنوان مثال در فورک نوامبر ۲۰۱۸ بیت کوین کش از بیت کوین جدا شد.
در این مقاله بررسی میکنیم که فورک چیست و چه تأثیری روی بازار توکن یا کوین و کاربران آن دارد. همچنین درباره این موضوع صحبت میکنیم که کاربران چطور انتخاب می‌کنند بعد از دو شاخه شدن پروژه حامی کدام شاخه باشند.
فورک چیست؟
فورک تغییری است که روی پروتکل اصلی بلاکچین اجرا میشود و آن را ارتقا می‌دهد، این بروزرسانی ممکن است تغییراتی جزئی ایجاد کند و تأثیر زیادی روی نحوه عملکرد ارزهای دیجیتال نداشته باشد. همچنین ممکن است باعث تغییراتی کلی شود و به کلی یک شبکه بلاکچین را زیر و رو کند، به گونه‌ای که نسخه جدید شبیه به یک بلاکچین تازه به نظر برسد، نه شاخه‌ای از بلاکچین قبلی. فورک‌ها ممکن است توسط جامعه کاربران یک ارز دیجیتال اجرا شوند یا توسعه‌دهندگان پروژه آن را اجرا کنند.
برای اجرای یک فورک به نودهای اپراتور نیاز است؛ این نودها کامپیوترهای متصل به شبکه بلاکچین هستند که مسئولیت اعتبارسنجی تراکنش‌ها را بر عهده دارند. بلاکچین با بروزرسانی نودها می‌تواند به مرور زمان تمام پروتکل خود را بروزرسانی کند؛ نودهای بروزرسانی شده نسخه کپی بلاکچین قدیمی را در خود دارند و می‌توانند بررسی کنند که تراکنش‌های اجرا شده بعد از فورک، با داده‌های قدیمی شبکه تناقض نداشته باشد. البته عملکرد نودها و اعتبار داده‌های قبلی به نوع فورک هم بستگی دارد؛ به عنوان مثال در هارد فورک امکان بازگشت به عقب وجود ندارد و نودهایی که در بلاکچین قدیمی کار می‌کردند، برای شبکه جدید کارساز نیستند.
انواع فورک (سافت فورک و هارد فورک)
بروزرسانی شبکه‌های بلاکچین به روش‌های مختلفی انجام میشود و به همین دلیل فورک‌ها دو نوع سافت و هارد دارند. در ادامه هرکدام از انواع آنها را توضیح می‌دهیم و تفاوت‌هایشان را بررسی میکنیم.
سافت فورک چیست؟
بلاکچین‌ها کامل ساخته نمی‌شوند و به مرور زمان باید ویژگی‌های مختلفی به آن اضافه کرد. به عنوان مثال مسئله مقیاس‌پذیری که یکی از چالش‌های مهم شبکه‌های بلاکچین است، هنوز به طور کامل حل نشده، اما راهکارهای مختلفی برای آن ارائه شده است. تکنولوژی بلاکچین هنوز به بلوغ نرسیده و جای پیشرفت بسیاری دارد، این یعنی توسعه‌دهندگان باید رفته رفته شبکه را ارتقا دهند تا در نهایت به آنچه که باید تبدیل شود.
اضافه کردن ویژگی‌های جدید، از بین بردن باگ‌های جزئی و ایجاد قابلیت‌هایی که روند اصلی کار با بلاکچین را تغییر نمی‌دهد، در سافت فورک انجام میشود. سافت فورک شبیه به بروزرسانی نرم‌افزارهاست که عملکرد آنها را بهتر می‌کند، اما تغییری در روند کار با برنامه ایجاد نمیشود.
هارد فورک چیست؟
برای درک ساختار هارد فورک باید آشنایی اولیه با بلاکچین داشته باشید. بلاکچین زنجیره‌ای از بلاک‌های حاوی داده است که به عنوان یک دفتر کل توزیع شده دیجیتال کار می‌کند. تایید اعتبار هر بلوک تنها زمانی انجام میشود که بلاک قبلی آن اعتبارسنجی و تایید شده باشد. داده‌ها در شبکه بلاکچین به صورت دائمی ذخیره میشوند؛ بنابراین همین الان هم می‌توان به اولین بلاکی که در بلاکچین بیت کوین تشکیل شد، دسترسی پیدا کرد.
زمانی که هارد فورک اجرا میشود، یک انشعاب همیشگی در زنجیره کنونی بلاکچین ایجاد خواهد شد. از آنجایی که معمولا بلوک‌های انشعاب جدید به بلوک‌های زنجیره قدیمی شبیه نیستند و حتی ممکن است با آنها در تناقض باشند، دو انشعاب بلاکچین به صورت مستقل عمل خواهند کرد.
به عبارت دیگر بعد از فورک زنجیره‌ای از بلوک‌هایی با قواعد جدید ایجاد میشود که ارتباطی با قوانین قبلی شبکه ندارد. به همین دلیل نودهای شبکه جدید با بلاک‌های قدیمی سازگار نیستند و نودهای قدیمی قابلیت تایید اعتبار بلوک‌های جدید را ندارند.
ایجاد هارد فورک تاحدودی برای شبکه بلاکچین خطرناک است، زیرا در زنجیره بلوک‌ها شکاف ایجاد می‌کند این شکاف باعث آسیب‌پذیری شبکه خواهد شد. به طور کلی هر وقت بین ماینرهایی که امنیت بلاکچین را تأمین می‌کنند و نودهایی که تراکنش‌ها را اعتبارسنجی می‌کنند، شکاف ایجاد شود، امنیت شبکه کاهش پیدا می‌کند.
برخی از بلاکچین‌هایی که هارد فورک اجرا می‌کنند، با حمله ۵۱ درصد درگیر میشوند. یعنی گروهی از ماینرهای مخرب بیش از نیمی از قدرت شبکه را به دست آورده‌اند و سرمایه‌های موجود در شبکه را دوبار خرج کرده‌اند.
نکته مهم درباره هارد فورک‌ها این است که به دو شیوه برنامه‌ریزی شده و تصادفی اجرا میشوند. در ادامه بررسی میکنیم هر کدام از انواع هارد فورک چیست.
هارد فورک برنامه ریزی شده
تقریبا هیچ بلاکچینی وجود ندارد که از ابتدا به صورت تکامل یافته توسعه پیدا کند. به همین دلیل توسعه‌دهندگان در ابتدای مسیر پروژه مشخص می‌کنند که در کدام قسمت از پروژه باید هارد فورک یا سافت فورک اجرا کنند. این فورک‌ها توسط بنیانگذاران رهبری میشوند و کاربران شبکه هم به دنبال آنها نودهای خود را بروزرسانی می‌کنند. هارد فورک‌های برنامه ریزی شده، معمولا در کدهای پایه‌ای شبکه اجرا میشوند و زنجیره قدیمی در ببلاکی با شماره مشخص قطع میشود و زنجیره جدید از بلاک بعد از آن شروع به کار می‌کند. فورک لندن اتریوم و آلونزو در کاردانو جزو تغییراتی بودند که توسعه دهندگان از قبل برای آنها برنامه‌ریزی کرده بودند.
هارد فورک چالش برانگیز
این هارد فورک‌ها همان فورک‌هایی هستند که اکثر افراد با آنها آشنایی دارند. این فورک‌ها از قبل برنامه‌ریزی نشده‌اند، اما اتفاقی در بلاکچین رخ می‌دهد که باعث میشود برخی از توسعه‌دهدگان تصور کنند به بروزرسانی نیاز است. هادرفورک اتریوم و اتریوم کلاسیک و هارد فورک بیت کوین و بیت کوین ک جزو این دسته بودند.
هارد فورک تصادفی
بلاکچین‌های مختلف از جمله بیت کوین تاکنون هارد فورک‌های تصادفی بسیاری را تجربه کرده‌اند. البته این فورک‌ها ناخواسته ایجاد میشوند و توسعه دهندگان آنقدر سریع آنها را از بین می‌برند که بسیاری از کاربرا متوجه تغییرات ایجاد شده نمی‌شوند.
این هارد فورک‌ها معمولا زمانی رخ می‌دهند که دو ماینر همزمان یک بلوک را پیدا می‌کنند، بنابراین فرایند سنجش و تایید اعتبار هر دو بلوک به صورت همزمان انجام میشود و هرکدام از آنها بلوک را در یک زنجیره بلاکچین ثبت می‌کنند، در نتیجه بلاکچین از آن بلوک به بعد، منشعب میشود. سایر ماینرها انشعابی که بلاک‌های بیشتری دارد را برای ادامه انتخاب می‌کنند و در نتیجه بخشی از شبکه بدون کاربرد می‌ماند.
علت دیگری که برای هارد فورک‌های تصادفی وجود دارد، مشکل در کدهای شبکه است که به صورت ناخواسته در بلاکچین انشعاب ایجاد می‌کند. این مشکلات معمولا بعد از مدت کوتاهی توسط توسعه‌دهندگان از بین می‌روند.
تفاوت‌های هارد فورک و سافت فورک
بسیاری از افراد تصور می‌کنند راه‌اندازی فورک تنها راه برای ارتقای شبکه ارزهای دیجیتال است؛ زیرا این دسته از فورک‌ها خبرساز هستند و تغییرات چشم‌گیری در شبکه ایجاد می‌کنند. سافت فورک‌ها برای ارتقای جزئی شبکه مورد استفاده قرار می‌گیرند و نسبت به هارد فورک‌ها ایمن‌تر هستند، زیرا در شبکه بلاکچین شکاف ایجاد نمی‌کنند. آنها همچنین با پیشینه خود سازگارند، یعنی نودهای که بروزرسانی نشده باشند هم می‌توانند با شبکه‌ای که سافت فورک روی آن اجرا شده، کار کنند.
یکی از مهم‌ترین سوالاتی که پیش می‌آید این است که تفاوت عملکرد سافت فورک و هارد فورک چیست؟
سافت فورک‌ها زمانی اجرا میشوند که ویژگی‌های افزودنی یا قابلیت‌های جدید نیازی به ایجاد تغییر در قواعد و اصول کار شبکه ندارند؛ به عنوان مثال توسعه‌دهندگان برای اضافه کردن یک ویژگی نرم‌افزاری جدید، سافت فورک اجرا می‌کنند.
برای اینکه بهتر درک کنید تفاوت دو فورک چیست، یک گوشی هوشمند با سیستم عامل اندروید را در نظر بگیرید که روی آن برنامه‌های مختلفی نصب شده است. توسعه‌دهندگان این برنامه‌ها در بازه‌های زمانی مختلف برای برنامه‌هایشان بروزرسانی ارائه می‌دهند و کاربران می‌توانند برنامه موجود روی تلفن همراهشان را به آخرین نسخه ارتقا دهند. سیستم عامل همچنان اندروید است و اهمیتی ندارد که بروزرسانی شده باشد یا خیر؛ این نوع بروزرسانی‌ها شبیه به سافت فورک هستند.
حال تصور کنید کمپانی تولید کننده موبایل تصمیم بگیرد به جای اندروید از سیستم عامل جدیدی برای گوشی‌ها استفاده کند. در این صورت گوشی‌های قدیمی دیگر با این سیستم عامل سازگاری ندارند و نمی‌توانند از آن استفاده کنند، این فرایندی شبیه به هارد فورک است.
مهم‌ترین علت‌های اجرای فورک چیست؟
همانطور که پیش از این اشاره کردیم، اجرای هارد فورک امنیت شبکه را کاهش می‌دهد. به همین دلیل نمی‌توان به محض ایجاد کوچک‌ترین مشکل، هارد فورک راه‌اندازی کرد. هارد فورک‌ها به منظور ارتقای شبکه و به تکامل رساندن تکنولوژی بلاکچین راه‌اندازی میشوند؛ رشد و تکامل به اندازه‌ای اهمیت دارد که می‌توان بخاطر آن ریسک کاهش امنیت شبکه را پذیرفت.
بیت کوین ش و اتریوم ۲.۰ باعث شده‌اند که مردم پاسخ اشتباهی درباره سوال «علت اجرای هارد فورک چیست» در ذهن داشته باشند. آنها تصور می‌کنند تنها زمانی که شبکه با مشکل جدی مواجه شده باشد، مثلا مورد حمله قرار گرفته باشد، به فورک نیاز است. اما امکان اجرا فورک با دلایل مثبتی که در ادامه بیان میکنیم نیز وجود دارد:
- اضافه کردن قابلیت‌های جدید به شبکه بلاکچین
- رفع باگ‌های امنیتی
- حل اختلاف نظرهای موجود در میان جامعه کاربران و توسعه‌دهندگان ارزهای دیجیتال
- بازگشت تراکنش‌ها به شبکه بلاکچین
البته علت راه‌اندازی هارد فورک به این موارد محدود نمیشود؛ به طور کلی هرگاه بلاکچینی به یک ارتقای کلی و بزرگ نیاز داشته باشد، می‌تواند از فورک استفاده کند.
ارتباط ایردراپ و فورک در ارز دیجیتال
اگر از افراد مختلف بپرسید مهم‌ترین چالش‌ها در مسیر فورک چیست، به موارد گوناگونی اشاره می‌کنند. اما صرف نظر از چالش‌های فنی، یکی از سخت‌ترین مشکلات متقاعد کردن کاربران برای کوچ کردن به شبکه جدید است. این مشکل همیشه وجود دارد و انسان‌ها تا وقتی مجبور نشوند، حاضر به تغییر نیستند. به همین دلیل برخی از فورک‌ها بعد از راه‌اندازی از ایردراپ استفاده می‌کنند.
ایردراپ یک فرایند بازاریابی است که در آن به برخی از کاربران شبکه توکن رایگان ارائه میشود. این موضوع هم کاربران را برای مهاجرت به بلاکچین جدید ترغیب می‌کند و هم حجم تراکنش‌های شبکه را افزایش می‌دهد. زیرا تعداد مالکین توکن بیشتر شده است و این افراد توکن‌هایشان را معامله می‌کنند. گردش توکن در بازار هم برای کاربران و هم برای شبکه بلاکچین میزبان سودآور است.
تاثیر فورک‌ها بر ارزهای دیجیتال
تاکنون فورک‌های بسیاری در بازار ارزهای دیجیتال اجرا شده است. تأثیر سافت فورک‌ها نسبت به هارد فورک‌ها کم‌تر است و علت این موضوع هم تغییراتی است که در شبکه ایجاد میشود. با سافت فورک و ارتقای ویژگی‌های بلاکچین، احتمال نوسان قیمت ارز دیجیتال و رشد آن وجود دارد، اما هارد فورک تأثیرات بیشتری روی شبکه می‌گذارد.
تاکنون هر بار هارد فورک ایجاد شده، دو جبهه مختلف با ایده‌ها و اهداف مختلف شکل گرفته است که معمولا هیچکدام حاضر به سازگاری با طرف دیگر نیستند. بعد از راه‌اندازی هارد فورک ممکن است هر بخش از بلاکچین به صورت مجزا به فعالیت خود ادامه دهد و عملا دو بلاکچین مختلف تشکیل شود. در برخی موارد هم یکی از شاخه‌های بلاکچینی از بین می‌رود و شاخه دیگر در بازار باقی می‌ماند.
تأثیر فورک‌ها در بازار ارزهای دیجیتال نسبی است، هرچه بلاکچین بزرگ‌تر باشد و کاربران بیشتری داشته باشد، احتمال تأثیرپذیری آن از فورک بیشتر خواهد بود.
بزرگ‌ترین هارد فورک‌های بازار ارزهای دیجیتال
هر دو ارز دیجیتال بزرگ بازار (بیت کوین و اتریوم) تاکنون هارد فورک را تجربه کرده‌اند. در ادامه بررسی میکنیم که بزرگ‌ترین فورک چیست و چرا اتفاق افتاد.
فورک‌های بیت کوین
سافت فورک سگویت ۲ (SegWit2x) و سافت فورک بیت کوین کش دو فورکی بودند که برای افزایش مقیاس‌پذیری شبکه بیت کوین راه‌اندازی شدند. سافت فورک سگویت پیش از سگویت ۲ راه‌اندازی شد و توانست تاحدودی مقیاس‌پذیری بیت کوین را افزایش دهد، اما برخی از توسعه‌دهندگان در ادامه سافت فورک سگویت ۲ را پیشنهاد کردند که در آن ظرفیت بلاک‌ها از یک مگابایت به دو مگابایت افزایش پیدا می‌کرد. این موضوع باعث اعتراض ماینرها بخاطر دو برابر شدن فشار شبکه شد، زیرا باید برای تشکیل یک بلاک مجبور به پردازش دو برابری اطلاعات بودند.
برخی از کاربران شبکه بیت کوین در ادامه اختلافاتی که بر سر سگویت بیت کوین وجود داشت، در سال ۲۰۱۷ تصمیم گرفتند با هارد فورک بیت کوین کش، انشعابی از شبکه بیت کوین بگیرند و بدون سگویت کار کنند. البته حامیان این فورک بر این باور بودند که بیت کوین کش همان چیزی است که ساتوشی ناکاماتو بخاطر آن ارزهای دیجیتال را راه‌اندازی کرد.
بلاکچین بیت کوین کش در ابتدا با بلاک‌های ۸ مگابایتی راه‌اندازی شد و بعد از آن هم به ۳۲ مگابایت ارتقا پیدا کرد. ویژگی‌های بیت کوین کش باعث شده سرعت و مقیاس‌پذیری بیشتری نسبت به بلاکچین بیت کوین داشته باشد. بیت کوین کش مسیر را برای فورک‌های دیگر هم باز کرد و بعد از آن فورک‌های بیت کوین گلد (BTG) و بیت کوین دایموند (BTCD) هم راه‌اندازی شدند.
فورک‌های اتریوم
اتریوم نیز بلاکچینی است که داستان‌های بسیاری در مسیر هارد فورک خود تجربه کرده است. بعد از آنکه حمله DAO اتفاق افتاد، برخی از توسعه‌دهندگان و کاربران معتقد بودند برای حل مشکلات کنونی اتریوم باید بلاکچین جدیدی راه‌اندازی شود. اما برخی دیگر با ویژگی‌های بلاکچین جدید مخالف بودند و می‌گفتند بر خلاف رسالت تمرکززدایی بلاکچین‌هاست. همین موضوع باعث ایجاد هارد فورک اتریوم و ایجاد دو شاخه اتریوم و اتریوم کلاسیک شد.
آنچه در حال حاضر به عنوان ارز دیجیتال اتر معامله میشود، توکن بلاکچین جدید است. اما بسیاری از کاربران و توسعه‌دهندگان همچنان به اتریوم کلاسیک متعهد مانده‌اند و با آن کار می‌کنند. لازم به ذکر است که شبکه اتریوم کلاسیک به صورت گسترده برای پروژه‌هایی که به تکنولوژی بلاکچین نیاز دارند (مانند اینترنت اشیاء) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کلام آخر
در این مقاله بررسی کردیم فورک چیست و چه انواعی دارد. با آنچه درباره فورک‌ها گفتیم، باید بدانید که احتمالا در آینده هرکدام از بلاکچین‌های موجود در بازار فورک‌های مختلفی را تجربه می‌کنند. برخی از آنها ممکن است نتایج مثبت داشته باشند و برخی دیگر ممکن است تأثیر منفی روی بلاکچین و بازار توکن‌ها بگذارند.
فراموش نکنید که اخبار مربوط به فورک‌ها و تغییراتی که توسط آنها در شبکه ایجاد میشود، جزو مهم‌ترین خبرهایی است که فعالان حوزه ارزهای دیجیتال باید آنها را دنبال کنند. این خبرها هم در تحلیل فاندامنتال و هم در تحلیل تکنیکال کاربردی هستند.