توکن حاکمیتی Governance Token یکی از اصطلاحات ارزهای دیجیتال است که نام آن را در بسیاری از آموزش‌ها و اخبار می‌شنوید، اما ممکن است معنی آن را ندانید یا تعریف پیچیده‌ای از آن در ذهن داشته باشید.
اقتصاد غیرمتمرکز، همانطور که از نام آن مشخص است، بیش از هرچیزی به تمرکز زدایی نیاز دارد. مفهومی که یکی از مهمترین ویژگی‌های بلاکچین است و جزو مهمترین علت‌هایی است که باعث شده بسیاری از افراد از این تکنولوژی حمایت کنند. یک بخش از تمرکززدایی به استفاده از قراردادهای هوشمند برمی‌گردد که نیاز به حضور واسطه در معاملات را از بین می‌برد. همچنین، یک شبکه زمانی غیرمتمرکز است که تمام کاربران آن حق تصمیمگیری و رای دادن درباره فرایندهای مختلف داشته باشند. یعنی آنها درباره تغییرات مورد نیاز تصمیم بگیرند و تیم توسعه دهنده این تغییرات را اجرا کنند. برای اجرای چنین فرایند به مفهوم حاکمیت نیاز است و می‌توان آن را با استفاده از توکنهای حاکمیتی اجرا کرد.
حاکمیت لزوما به دیفای مرتبط نیست. این مفهوم برای اولین بار در سال ۲۰۱۶ توسط سازمان خودمختار غیرمتمرکز (DAO) در بلاکچین اتریوم مطرح شد. در این مقاله بررسی می‌کنیم مفهوم حاکمیت چیست، توکنهای حاکمیتی چه هستند و چه مزیتهایی برای کاربران دارند.
توکن حاکمیتی چیست؟
توکنهای حاکمیتی Governance Token نوعی ارز دیجیتال هستند که مشخص میکنند چه افرادی در یک شبکه بلاکچین حق رای دارند. این توکنها یکی از مهمترین ابزارهای پروتکلهای دیفای محسوب میشوند و برای تقسیم قدرت و حق تصمیمگیری در میان تمام کاربران پروتکل به کار میروند.
کاربرانی که توکنهای حاکمیتی خریداری کردهاند، جزو سرمایه‌گذاران یک پروتکل محسوب میشوند. آنها میتوانند پیشنهادات جدیدی برای بروزرسانی یا ایجاد تغییر در پروتکل‌ها ارائه دهند یا به پیشنهادات دیگران رأی مثبت یا منفی بدهند. در صورتی که یک پیشنهاد رأی مطلوبی به دست آورد، تیم توسعه دهنده برای اجرای آن برنامه‌ریزی میکنند.
برخی از رایج‌ترین تصمیماتی که کاربران دارای توکنهای حاکمیتی درباره پروژههای دیفای می‌گیرند، عبارتند از:
- کارمزد یا هزینه‌های مختلف شبکه
- در رابط و تجربه کاربری پلتفرم
- روش توزیع پاداش بین نودهای استخراج کننده و سایر نودهایی که در شبکه کار میکنند
- بازنگری در فرایند صندوق‌های سرمایهگذاری پروتکل
- و…
در بازار ارزهای دیجیتال اکثر توکنهای مربوط به پروژههای دیفای به عنوان توکن حاکمیتی شناخته میشوند. البته حق رأی و ارائه پیشنهاد، تنها یکی از قابلیت‌‌های این ارز دیجیتال است؛ در حالت کلی این توکنها را نیز مانند هر ارز دیجیتال دیگری می‌توان معامله کرد، سرمایهگذاری کرد یا در استخرها و مزارع استخراج از آنها درآمد به دست آورد.
چرا توکن حاکمیتی اهمیت دارد؟
در اکوسیستم دیفای تمام افراد شنیده میشوند و میتوانند برای پروتکلی که روی آن سرمایهگذاری کردهاند، تصمیم بگیرند. این یکی از ارزشهای اکوسیستم غیرمتمرکز است. در بسیاری از پروژهها، کاربران خیلی زودتر از توسعهدهندگان متوجه وجود یک باگ یا قابلیتی برای بهبود میشوند. بنابراین اگر کاربران هم حق حاکمیت در شبکه داشته باشند، توسعه دهندگان نیازی ندارند که همه چیز را به تنهایی بفهمند و اجرا کنند. بررسی یک شبکه از ابعاد مختلف به بهبود سریعتر و رفع نقاط ضعف آن کمک میکند.
حاکمیت همچنین به کاربران یک شبکه اجازه می‌دهد که به صورت مستقل قرارداد هوشمند ایجاد کنند یا قراردادهای کنونی را تغییر دهند. بنابراین اگر یک گروه ناشناس، دفتر کل پروژه‌ای را هک کند، سرمایه را بدزدد یا فعالیت مخربی در شبکه انجام دهد، کاربران و توسعهدهندگان دیگر نیازی به ایجاد فورک و کوچ کردن به یک شبکه جدید نخواهند داشت.
آخرین و مهمترین علت اهمیت Governance Token این است که با استفاده از آن می‌توان سیستمی صددرصد غیرمتمرکز ایجاد کرد. در چنین سیستمی کاربرانی که روی پلتفرم سرمایهگذاری کردهاند، حق رأی دارند. حاکمیت در پروژههای دیفای شبیه به زمانی است که چند نفر روی یک کسب و کار سرمایهگذاری میکنند و به ازای سرمایه‌ای که وارد کسب و کار کردهاند، سود دریافت میکنند و میتوانند در تصمیمگیریهای مربوطه نقش داشته باشند.
تفاوت توکن های حاکمیتی با توکن های معمولی
منظور از ارزهای دیجیتال معمولی توکنها و کوین‌های دیگری است که برای ترید، پرداخت هزینه و… مورد استفاده قرار می‌گیرند و دارندگان آنها حق رأی و تصمیمگیری درباره پروتکل خاصی را به دست نمی‌آورند. به بیان ساده‌تر، آنها توکن‌هایی هستند که به صورت کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرند و ابزاری در شبکههای بلاکچین یا پروتکلهای مرتبط با ارزهای دیجیتال محسوب میشوند. به عنوان مثال بایننس کوین، توکن بومی شبکه بایننس است و یک توکن کاربردی محسوب می‌شود. این توکن برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال در بایننس یا خرید خدماتی چون بایننس لانچ پد مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما به دارندگان حق رأی نمی‌دهد.
در مثال بایننس کوین، کاربران نمی‌توانند در تصمیمگیریهای بایننس اسمارت چین یا صرافی بایننس مداخله کنند. تنها حق رأیی که مسئولان بایننس برای دارندگان این ارز دیجیتال در نظر گرفته‌اند، مشارکت در تدوین لیست صرافی است. یعنی کاربران میتوانند رأی بدهند که کدام توکن وارد لیست تریدینگ صرافی شود و کدام یک وارد در این لیست نباشد.
می‌توان گفت توکن حاکمیتی نوعی توکن کاربردی پیشرفته است که اختیارات بیشتری به کاربران می‌دهد و آنها میتوانند برای فرایندهای مختلف یک پلتفرم تصمیمگیری کنند. بسیاری از این توکنها ارزش ذاتی ندارند و قیمتشان وابسته به تقاضای کاربران شبکه در نوسان است. اما برخی دیگر ارزش خود را از برنامه‌های استخراج، وام‌دهی و سرمایهگذاری به دست می‌آورند.
مزایای Governance Token چیست؟
تا این بخش از مقاله متوجه شدید که توکنهای حاکمیتی مانند همه ارزهای دیجیتال هستند و میتوانند سودآور باشند. اما ممکن است به این سوال فکر کنید که افزایش اختیارات کاربران در شبکه چه مزیتهایی برای آنها دارد؟
تمرکززدایی
تنها راهی که توسعهدهندگان میتوانند بخش «DE» (مخفف عبارت Decentralized به معنی غیرمتمرکز) در عبارت «DeFi» را اجرا کنند، به کار بردن توکنهای حاکمیتی است. بدون این توکنها، پروژههای دیفای قراردادهای هوشمند خالی هستند که هیچ نظارتی روی آنها وجود ندارد و هرکس به هر روشی که بخواهد می‌تواند در پروژه کار کند!
شراکت و همکاری در پروژهها برای دارندگان توکن حاکمیتی
تا پیش از ایجاد حق حاکمیت در پروژههای دیفای و بلاکچین، همه چیز بر عهده توسعهدهندگان بود. آنها خودشان باید بررسی می‌کردند کاربران به چه قابلیت‌هایی نیاز دارند، چه اشکالاتی وجود دارد و چه تغییراتی باید ایجاد شود. با ایجاد توکنهای حاکمیتی، این وظایف میان تمام کاربران تقسیم شد و آنها میتوانند با هم‌فکری و مشورت درباره پروژه و تغییرات مورد نیاز در آن تصمیم بگیرند. جالب است بدانید که انجمن‌های حاکمیتی یکی از پرطرفدارترین شبکههای اجتماعی در جهان هستند.
در حق حاکمیتی که میان کاربران دیفای تقسیم می‌شود، ملیت یا موقعیت جغرافیایی اهمیتی ندارد. مردم سراسر جهان با خرید توکنهای حاکمیتی میتوانند در شبکه مشارکت داشته باشند. درگیر شدن جوامع گسترده با پروژه دیفای، به پیدا شدن ایرادهای احتمالی و بروزرسانی‌های موفق کمک میکند. این ویژگی نشان می‌دهد بلاکچین بیش از پیش به یکی از اهداف خود که از بین بردن مرزهای جغرافیایی و سیاسی است، نزدیک می‌شود.
توسعه و ارتقای عملکرد پروژهها
این مزیت از ضرب‌المثل «هر سری عقلی دارد» نشأت می‌گیرد. شاید توسعهدهندگان به تنهایی نتوانند تمام تغییرات و ارتقاهای مورد نیاز را پیدا کنند. آنها برای پیدا کردن یک باگ باید زمان زیادی صرف کنند، خودشان را به جای کاربران قرار دهند و با شبکه کار کنند تا متوجه شوند در کدام بخش از فرایند کار با پروتکل، ایرادهای احتمالی وجود دارد. این کار بسیار سخت و زمانبر است.
زمانی که دارندگان توکنهای حاکمیتی وارد میشوند، پروژه به صورت خودکار از ابعاد گوناگون و با دیدگاه‌های کاربران مختلف شبکه مورد بررسی قرار می‌گیرد. آنها در این بررسی، ایرادها را پیدا میکنند و به عنوان یک پیشنهاد آنها را به رأی می‌گذارند. اگر سایر کاربران هم با این پیشنهاد موافق باشند، توسعه دهندگان آن را روی پلتفرم اعمال میکنند. این موضوع احتمال رشد و توسعه پروژه در مدت زمان کوتاه‌تر را افزایش می‌دهد.
ریسک‌‌های توکن حاکمیتی چیست؟
Governance Token خالی از ایراد نیستند و حتی ممکن است تأثیر منفی روی پروتکلهای رمزنگاری شده داشته باشند. در ادامه به برخی از مهمترین نقاط ضعف این توکنها نیز اشاره می‌کنیم.
خودخواهی
برخی از تصمیماتی که در دیفای رأی می‌آورند، منطقی نیستند، اما توسعهدهندگان بخاطر رعایت قوانین مجبور به اجرای این پیشنهادات میشوند. بسیاری از افراد هنگام ارائه یک پیشنهاد یا رأی دادن، تنها به منافع خودشان فکر میکنند. آنها به اینکه تصمیمشان چه تأثیری روی دیفای یا حتی سایر پروتکلهای رمزنگاری شده دارد، فکر نمی‌کنند.
عدم پذیرش مسئولیت
در پروتکل‌هایی که با سیستم حاکمیتی کار میکنند، هیچکس مسئول تصمیمات و تغییرات بد در شبکه نیست. زمانی که یک تغییر منفی در پروژه ایجاد می‌شود، کاربران گروهی نامرئی را سرزنش میکنند که به این تغییر منفی رأی داده‌اند. هیچکس نمی‌گوید یکی از افرادی بوده که به این تغییر رأی داده و با آن موافقت کرده است. در یک شبکه دیفای با توکن حاکمیتی معمولا همه در حال سرزنش کردن دیگران هستند!
وال‌های دارنده توکن حاکمیتی
تقریبا در تمام پروژههای دیفای حداقل یک وال وجود دارد که مقدار زیادی توکن حاکمیتی Governance Token خریداری کرده و در نتیجه می‌تواند به تنهایی روی کل پروژه دیفای تأثیر بگذارد. سیستم حاکمیتی به کسی که بیشترین میزان توکن را در اختیار داشته باشد، حق رأی بالاتری می‌دهد و این یک کابوس برای دموکراسی پروژههای دیفای است!
یکی از دغدغه‌های همیشگی سرمایه‌گذاران دیفای این است که یک وال توکنهای حاکمیتی زیادی خریداری کند و بتواند از این طریق پیشنهاداتی خودخواهانه در شبکه ارائه دهد و خودش هم آن را به تصویب برساند! از نظر قانون سیستم حاکمیتی این موضوع هیچ منعی ندارد، زیرا کسی که سرمایه بیشتری به پروژه اختصاص داده، حق رأی بیشتری هم خواهد داشت.
در واقع اگر فرد یا گروهی بتوانند بیش از ۵۰ درصد از حق حاکمیت یک پروژه دیفای را با خرید توکن به دست آورند، عملا کنترل شبکه را در دست خواهند گرفت. این نقطه ضعف زمانی بیشتر نمود پیدا میکند که توسعه دهندگان اکثر توکنهای حاکمیتی را بین خودشان تقسیم میکنند یا حجم زیادی از توکن را به یکباره وارد بازار میکنند. در صورتی که حجم زیادی از توکنها (بیشتر از ۵۰ درصد) به یکباره وارد بازار شود، یک وال یا گروهی از فعالان مرتبط با یکدیگر به راحتی میتوانند همه حجم عرضه شده را خریداری کنند. با خرید این حجم توکن، حق کامل تصمیمگیری برای پروتکل را به دست خواهند آورد.
معامله توکن حاکمیتی
توکنهای حاکمیتی برای ایجاد حق رأی در تصمیمات مهم پروژه ایجاد شده‌اند و نباید ارزش ذاتی داشته باشند. افزایش قیمت این توکنها باعث می‌شود تریدرها تمایل داشته به خرید و فروش آنها پیدا کنند. این مشکلی است که در حال حاضر، اکثر پروتکلهای دیفای را درگیر کرده است.
زمانی که احتمال سودآوری با استفاده از یک توکن حاکمیتی Governance Token وجود دارد؛ تریدرها آن را خریداری میکنند و برایشان اهمیتی ندارد که با داشتن آنها میتوانند در تصمیمگیریهای شبکه مشارکت داشته باشند یا خیر. در واقع زمانی که توکنهای حاکمیتی پروژه وارد بازار ارزهای دیجیتال میشوند، تریدرها مثل توکنهای معمولی با آنها رفتار میکنند و این موضوع باعث ایجاد مشکل برای حاکمیت پروتکل می‌شود.
واگذاری تصمیمات مهم به کاربران
زمانی که حق حاکمیت به دارندگان توکن داده می‌شود، یعنی آنها میتوانند در هر تصمیمگیری مشارکت داشته باشند و اهمیتی ندارد که در این زمینه تخصص دارند یا خیر. برخی از تصمیم‌های فنی مربوط به دیفای تنها باید توسط افراد متخصص بلاکچین گرفته شود.
زمانی که به کاربران حق حاکمیت می‌دهیم، نمی‌توانیم در تصمیمگیری آنها محدودیت ایجاد کنیم؛ بنابراین آنها میتوانند هر پیشنهادی بدهند (که ممکن است تعداد آنها خیلی زیاد باشد) و فارغ از اینکه در یک موضوع تخصص دارند یا خیر، در رأی‌گیری آن مشارکت داشته باشند.
آیا روشی برای حل نقطه ضعف‌های دیفای وجود دارد؟
به مرور زمان سیاست‌گذاری‌‌ها و استراتژی‌هایی که برای توسعه پروژه دیفای در نظر گرفته می‌شود، مشکلات موجود را حل میکند. به عنوان مثال دیفای Aave برای پیشگیری از پامپ و دامپ‌های بزرگ توکنها، یک ماژول امنیتی پیاده‌سازی کرده است که در آن کاربران میتوانند توکن‌هایشان را در جایی برای دریافت پاداش ذخیره کنند و زمانی که شبکه با کمبود عرضه مواجه می‌شود از آن بهره ببرند.
یا به عنوان مثالی دیگر، اگر بنیانگذاران به مرور زمان برای تأمین هزینه‌ها یا سودآوری بخشی از توکنهای حاکمیتی خود را بفروشند، به مرور زمان، منافع آنها با منافع کاربران دیگر هم‌جهت می‌شود. بعد از مدتی آنها هم به اندازه سایر دارندگان توکنهای حاکمیتی حق حاکمیت در پروتکل را خواهند داشت. این روش راهکاری برای حل مشکل وال‌های تصمیم‌گیرنده است.
کلام آخر
توکن حاکمیتی Governance Token هم مانند بسیاری از مفاهیم دیگر دیفای مزایا و معایب منحصر به فردی دارد. البته توسعهدهندگان پروژهها و متخصصین این حوزه همچنان در حال توسعه حق حاکمیت و توکنهای حاکمیتی هستند. احتمال اینکه در چند سال آینده با پیشرفت امور مالی غیرمتمرکز و فناوری بلاکچین، ابزارهای جدیدی برای حق حاکمیت در شبکه ایجاد شود و سیاست‌های متفاوتی برای پیاده‌سازی آن در پلتفرم‌های مختلف استفاده شود، وجود دارد.
ما در مجله داموند، تخصصی‌ترین اطلاعات درباره ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین را به زبانی ساده ارائه می‌دهیم تا مخاطبانمان دانش کاملی از این بازار داشته باشند و بتوانند به یک تریدر حرفه‌ای یا متخصص بلاکچین تبدیل شوند.