مفهوم متاورس (Metaverse) چیست و چگونه کار می‌کند؟ بررسی کامل فراجهان

اگر در دهه گذشته سینمای هالیوود را دنبال کرده باشید، بدون شک، با عباراتی مانند جهان دیجیتالی، فراجهان یا متاورس آشنایی دارید. متاورس یا دنیای دیجیتالی، عبارت دهن پرکنی است که این روزها در حوزه ارزهای دیجیتال به گوش می‌خورد. اما متاورس (Metaverse) چیست؟ آیا متاورس واقعیت دارد یا صرفا زاده ذهن افرادی است که از آن برای پروژه‌های خود استفاده تبلیغاتی می‌کنند؟

متاورس یک جهان پایدار، آنلاین و سه بعدی است که از چندین فضای مجازی تشکیل شده است. افرادی که در فضای Metaverse حضور دارند، قادر به کار، بازی و معاشرت با یکدیگر هستند. گرچه جهان ساخته شده با استفاده از فناوری متاورس هنوز به طور کامل وجود ندارد، اما برخی از پلتفرم‌ها مانند بازی‌های ویدئویی، حاوی برخی از عناصر متاورس هستند.
در حال حاضر، توسعه دهندگان با برگزاری رویدادهای درون بازی و ایجاد یک فضای اقتصاد مجازی، مرزهای بازی‌های ویدئویی را جابه‌جا کرده‌اند. گرچه برای استفاده از قابلیت‌های این فضا، الزامی به استفاده از ارزهای دیجیتال نیست، اما به نظر می‌رسد که رمزارزها برای متاورس، مناسب باشند. ارزهای دیجیتال به ایجاد یک اقتصاد دیجیتال شامل انواع مختلف توکن کاربردی و کلکسیون‌های مجازی (NFT) کمک می‌کنند.
در این مقاله تصمیم داریم تا توضیحاتی را در رابطه با این جهان دیجیتال و مجازی ارائه دهیم تا بفهمیم اصلاً این متاورس که خیلی‌ها پس از تغییر نام فیس بوک به متا امروز در رابطه با آن صحبت می‌کنند چیست و چگونه آینده ما را دگرگون خواهد کرد؛ بنابراین، توصیه می‌کنیم اصلاً این مقاله را از دست ندهید.

زندگی متاورسی چیست و چقدر با آن فاصله داریم؟

اگر تاکنون تجربه بازی‌های واقعیت مجازی (VR) را داشته باشید، درک مفهوم Metaverse برایتان ساده‌تر است. این مفهوم از ترکیب دو واژه Meta به معنی «ماورا» یا «فرا» و Verse به معنی «جهان» گرفته شده است. پس همانطور که از نام آن مشخص است، ما با دنیای فرای دنیایی که اکنون در حال زندگی در آن هستیم، سر و کار خواهیم داشت. در بازی‌های واقعیت مجازی شما در محیطی قرار می‌گیرید که کاملا سه بعدی است. وابسته به داستان بازی، شما رسالتی در این دنیا برعهده دارید؛ یا باید رانندگی کنید یا با گروهی درگیر شده‌اید و باید دشمنانتان را از بین ببرید. شما در حین بازی به جهت‌های مختلف می‌چرخید تا دشمنان را به موقع ببینید و به آن‌ها شلیک کنید. در واقع شما در مدت بازی، انسانی هستید که در یک دنیای غیرواقعی زندگی می‌کنید و قابلیت‌های منحصر به فردی در اختیار دارید. این همان ویژگی‌هایی است که با زندگی در متاورس به دست خواهید آورد.

ما در متاورس فقط بازی نمی‌کنیم؛ قرار است دنیایی داشته باشیم که در آن زندگی می‌کنیم! در این دنیا کسب و کار خواهیم داشت، معامله انجام می‌دهیم، به مهمانی می‌رویم، با دوستانمان دورهمی برگزار می‌کنیم و تفریح خواهیم داشت. شاید درک این موضوع الان سخت باشد، اما روزی می‌رسد که کودکان و نسل‌های آینده نمی‌توانند تصور کنند ما چطور بدون Metaverse زندگی می‌کردیم. تا این بخش از مقاله، همه چیز شبیه به یک فیلم تخیلی و غیرواقعی به نظر می‌رسد. جالب است بدانید که پیش از این به مفهوم متاورس در رمان علمی تخیلی سقوط برف (Snow Crash) اثر نیل استفنسون (Neal Stephenson) اشاره شده بود. اما در حال حاضر، این مفهوم تخیلی، به نظر می‌رسد که در آینده نزدیک به واقعیت تبدیل خواهد شد. در قسمت‌های بعدی توضیحات بیشتری ارائه می‌دهیم تا درک این تخیل برایتان ساده‌تر شود. بگذارید اصلا ببینیم این متاورس (Metaverse) چیست.

متاورس (Metaverse) چیست؟

متاورس مفهومی جدید از یک فضای سه بعدی و آنلاین است که امکان برقراری ارتباط بین افراد مختلف را در تمام جنبه‌های مختلف زندگی فراهم می‌کند. متاورس خود از چندین پلتفرم‌های مختلف تشکیل شده است، درست مانند اینترنت که شامل چندین وب‌سایت است و این سایت‌ها از طریق مرورگر قابل دسترسی هستند.

برای راه‌اندازی این دنیای ماورا طبیعی، تکنولوژی‌های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است که در ادامه آن‌ها را نام می‌بریم:

• بلاک چین
• واقعیت مجازی (VR)
• واقعیت افزوده (AR)
• اینترنت اشیاء
• علوم داده
• هوش مصنوعی

برای آنکه جهانی متاورسی به واقعیت مبدل شود و انسان‌ها بتوانند در این جهان، زندگی روزمره داشته باشند، از واقعیت افزوده برای مدیریت فرایندها استفاده می‌شود. در این دنیا، هر کاربر مسئولیت کنترل یک شخصیت یا آواتار را به عهده دارد. آواتارها نماد ما در این دنیای مجازی هستند؛ در واقع وقتی آوارتارتان در یک موقعیت حضور دارد، بدان معنی است که شما آنجا هستید. به عنوان مثال، ممکن است با یک هدست واقعیت مجازی مدل آکیولس (Oculus) در دفتر مجازی خود در یک جلسه واقعی شرکت کنید، این شغل شماست و وقتی آواتارتان در دفتر مجازی حضور پیدا کرده، یعنی شما در محل کار هستید. در Metaverse می‌توانید با انجام یک بازی مبتنی بر بلاک چین استراحت کنید یا پورتفولیو (Portfolio) رمزنگاری و امور مالی خود را در داخل متاورس مدیریت کنید. در حال حاضر از برخی از جنبه‌های متاورس در برخی از بازی‌های ویدئویی مانند زندگی دوم (Second Life) و فورت نایت (Fortnite) استفاده شده است.

دلیل ارتباط بازی‌های ویدئویی و متاورس چیست؟

واقعیت مجازی سه بعدی یکی از بارزترین ویژگی‌های متاورس است که در حال حاضر به‌راحتی می‌تواند در بازی‌های ویدئویی نمود پیدا کند. البته تنها دلیل این ارتباط، فضای سه بعدی نیست؛ در حال حاضر از بازی‌های ویدئویی مانند روبلاکس (Roblox) نه تنها برای سرگرمی بلکه برای برگزاری رویدادهای مجازی مانند کنسرت‌ها و جلسات هم استفاده می‌شود.

بنابراین می‌توان گفت که از بازی‌های ویدئویی فقط برای صرفا بازی کردن استفاده نمی‌شود و از آنها برای انجام برخی فعالیت‌هایی از زندگی در «فضای مجازی» نیز استفاده می‌شود. به عنوان مثال، در بازی چند نفره فورت نایت، 12.3 میلیون بازیکن در تور مجازی موسیقی درون بازی تراویس اسکات (Travis Scott) شرکت کردند.

در بسیاری از سرزمین‌های بازی مثل دیسنترالند یا اکسی اینفینیتی، ما دارایی‌هایی داریم که به نظر برای بازی هستند، اما با پول واقعی خرید و فروش می‌شوند. به عنوان مثال بسیاری از افراد در پلتفرم دیسنترالند زمین خریده‌اند و در حال آماده شدن برای راه‌اندازی یک زندگی تازه در متاورس هستند. به نظر می‌رسد در آینده شخصیتی که برای بازی‌های ویدیویی انتخاب می‌کنید، واقعا زندگی می‌‌کند، درآمد خواهد داشت و به شما برای چرخاندن زندگیتان در دنیای واقعی کمک خواهد کرد.

متاورس جهانی چگونه ساخته می‌شود؟

متاورس جهانی، از بخش‌های مختلف یک زندگی واقعی تشکیل شده است؛ شبکه‌های اجتماعی، املاک دیجیتال، بازی و مشاغل متاورسی از جمله مهم‌ترین بخش‌های این جهان هستند. متاورس جهانی، زمانی شکل می‌گیرد که به خوبی بتواند بین بخش‌های مختلف، ارتباط برقرار کند. نظریه بیگ بنگ را به یاد بیاورید؛ جهان در طی یک انفجار به وجود آمده است. بعد از این انفجار، جهان شبیه به یک پازل به هم ریخته بود که با گذشت زمان تکه‌های آن در کنار هم قرار گرفتند؛ تشکیل کره زمین، پدیدار شدن خشکی‌ها و شکل گرفتن حیات از مهم‌ترین تکه‌های این پازل بودند. متاورس هم اکنون شبیه به پازلی است که بخشی از آن ساخته شده و همچنان تکه‌های دیگری باقی مانده که باید در جای درست قرار بگیرند تا تصویر فراجهانی ما پدیدار شود. در ادامه توضیحاتی درباره عناصر مهم در این دنیای پیشرفته توضیح خواهیم داد.

نقش فناوری بلاک‌ چین در متاورس چیست؟

متاورس، به عنوان فناوری که تأثیر زیادی بر زندگی کاری، اجتماعی و شخصی افراد دارد، باید بر اساس پلتفرمی غیرمتمرکز ساخته شود. این فضا، به عنوان مکانی که افراد می‌خواهند در مورد مسائل شخصی بحث کنند یا معاملاتی را انجام دهند، باید از امنیت بالایی برخوردار باشد. علاوه بر این، به عنوان یک تکنولوژی در حال توسعه به طور مداوم باید در حال گسترش و توسعه باشد.

همه اینها باعث شده است که بلاک‌ چین با قابلیت‌هایی همچون امنیت، تمرکز زدایی، توسعه و رشد، راه حلی عالی برای تحقق بخشیدن به اهداف متاورس جهانی باشد. در واقع این فناوری می‌تواند روی بلاک‌ چینی که از برنامه‌های غیرمتمرکز یا همان DApp‌ها پشتیبانی می‌کند، اجرا شود؛ مثل بلاک چین اتریوم. به نظر می‌رسد که اتریوم 2.0 (همان شبکه اتریوم پس از به‌روزرسانی‌های آتی که قرار است پارامترهای شبکه را بهبود بخشد)، با توجه به قابلیت مقیاس‌پذیری، سرعت و امنیت بالا، گزینه‌ای ایده‌آل برای استفاده به عنوان زیرساخت متاورس جهانی باشد.

NFTها در متاورس چه نقشی دارند؟

توکن‌های غیر قابل تعویض (NFT) به مردم امکان مالکیت کامل دارایی‌های دیجیتال را می‌دهند. این قابلیت، برای کاربران متاورس بسیار جذاب خواهد بود، زیرا هر یک از آنها می‌توانند آواتار یا شخصیت منحصر به خود را داشته باشند. به عنوان مثال آواتارها می‌توانند از یک گالری هنری دیدن کنند و آثار هنری را به عنوان توکن‌های NFT خریداری کنند.

می‌توان گفت هر دارایی منحصر به فردی که در Metaverse وجود دارد، یک توکن غیرقابل تعویض است. به عنوان مثال وقتی شما زمینی در پلتفرم دیسنترالند خریداری می‌کنید، چیزی به عنوان سند دریافت نخواهید کرد. با خرید این زمین، یک توکن NFT وارد ولت شما می‌شود که نماد زمینی است که خریداری کرده‌اید. تا زمانی که این توکن در مالکیت شما باشد، شما به عنوان صاحب زمین مربوط به آن شناخته خواهید شد.

کریپتو متاورس چیست؟

همانطور که گفتیم قرار است بسیاری از معاملات انسان‌ها در آینده در دنیای Metaverse انجام شود. برای این کار به واحدهای مالی مخصوصی نیاز داریم که در پلتفرم متاورسی اعتبار داشته باشد و قابل مبادله باشد. در حال حاضر بسیاری از پلتفرم‌‌هایی که قرار است به عنوان متاورس‌های آینده فعالیت کنند، توکن‌هایشان را توسعه داده‌اند. این توکن‌ها اکنون بیشتر برای سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما در آینده کاربردهای بیشتری خواهند داشت.

نقش ارزهای دیجیتال در پروژه‌های متاورسی انکار ناپذیر است. ممکن است برخی از افراد مدعی باشند بدون ارزهای دیجیتال نیز می‌توان پروژه‌های متاورسی را توسعه داد، با این حال، این پروژه‌ها متمرکز و چیزی شبیه به جهان کنونی‌مان، پر از تبعیض و فساد خواهند بود.

بدون شک استفاده از ارزهای دیجیتال و انقلابی که آنها در حوزه مالی ایجاد کرده‌اند، می‌تواند در ساخت متاورسی عادلانه و به دور از تبعیض مارا یاری کند.

نقش واقعیت مجازی و واقعیت افزوده در Metaverse چیست؟

صحبت علمی درباره واقعیت مجازی و واقعیت افزوده بسیار تخصصی است. این اطلاعات تخصصی فقط برای توسعه‌دهندگان اهمیت دارد و دانستن آن‌ها برای کاربران ضروری نیست. بنابراین در این بخش بیشتر به کاربرد این تکنولوژی‌ها می‌پردازیم. در قسمت‌های قبلی درباره واقعیت مجازی صحبت کردیم. انسان‌ها با عینک‌های واقعیت مجازی، به صورت کامل درک می‌‌کنند دنیای Metaverse چیست و برای زندگی در آن آماده خواهند شد.

واقعیت افزوده به نوعی مکمل واقعیت مجازی است. این تکنولوژی یک عنصر مجازی را به چیزی که در واقعیت وجود دارد، اضافه می‌کند. برای درک بهتر کاربرد این موضوع، فیلترهای اینستاگرام یا اسنپ چت را در نظر بگیرید. این فیلترها عناصری را به تصور شما یا تصویر بیرونی اضافه می‌‌کنند که در واقعیت وجود ندارد. این یکی از ساده‌ترین کاربردهای واقعیت افزوده است که بیشتر به عنوان سرگرمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تصور کنید در دنیای واقعی به هرجایی که نگاه می‌کنید، اطلاعاتی درباره مکان، کاربری آن و سایر جزئیات در تابلوی مجازی در بالای آن نمایش داده شود. این یک واقعیت افزوده کاربردی خواهد بود که شما با استفاده از آن می‌توانید اطلاعاتی درباره مکان مقابلتان به دست آورید.

نقش اینترنت اشیاء در Metaverse چیست؟

اینترنت اشیاء به معنی ایجاد شبکه اینترنت بین اشیاء مختلفی است که در اطراف ما وجود دارد. این تکنولوژی برای اشیاء امکان درک دنیای ما را فراهم می‌‌کند تا بتوانند بهترین تجربه کاربری را برای ما رقم بزنند. به عنوان یک مثال ساده تصور کنید جلسه شما در یک پلتفرم متاورسی به پایان می‌رسد. اگر در یک خانه هوشمند با دستگاه‌های متصل به اینترنت اشیاء زندگی کنید، احتمالا تجهیزات خانه از برگشتن شما مطلع خواهند شد. بنابراین قهوه‌ساز به صورت خودکار روشن می‌‌شود، سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی دمای خانه را به سطح مطلوب می‌رسانند و همه چیز برای بازگشت شما به خانه (یا به عبارتی بیرون آمدن از اتاق) فراهم خواهد شد.

در سطح گسترده‌تر، اینترنت اشیاء می‌تواند با هوش مصنوعی هم ترکیب شود تا آواتارها ویژگی‌های شخصیتی فردی که به او تعلق دارند را شناسایی کنند و در فرادنیا، رفتارهایی شبیه به شخصیت واقعی از خودشان نشان بدهند.

چگونه می‌توان از متاورس استفاده کرد؟ بررسی کاربردهای متاورس

نحوه استفاده از Metaverse به افراد و نیازهای آنها بستگی دارد. پلتفرم‌های مختلفی به عنوان پیشگام در زمینه متاورس گام برداشته‌اند و خدماتی در این راستا به کاربرانشان ارائه می‌دهند. در ادامه به پلتفرم‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند و کاربردهایی که در حال حاضر از دنیای متاورس در اختیار بشر قرار گرفته، اشاره می‌کنیم.

استفاده در فضاهای کاری

فیس‌بوک با معرفی فضاهای اداری مجازی که در آن افراد می‌توانند با استفاده از هدست آکیولس  Quest2 و کنترلرهای دستی از آن استفاده کنند، پا به عرصه متاورس گذاشته است. این ابزارها دارای حسگرهایی هستند که حرکات شما را در فضای واقعی آنی در اتاق کار مجازی منعکس می‌کنند. کاربران می‌توانند در این فضا قدم بزنند و از طریق ایجاد آواتارهای مختلف، تعداد همکاران خود را افزایش دهند.

برگزاری اجراهای موسیقی

شیوع ویروس کرونا، کنسرت‌ها را تعطیل کرد. این موضوع آسیب‌های بسیاری به خواننده‌ها وارد کرد اما تکنولوژی‌های تازه راه نجاتی برای آن‌ها بود. هنرمندان مختلفی از سال ۲۰۲۱ در دنیای متاورس کنسرت برگزار کرده‌اند؛ اسنوپ داگ، گروه فورتنایت، آریانا گرانده و جاستین بیبر از مشهورترین هنرمندان پیش‌گام در این زمینه بوده‌اند. آن‌ها توانستند بلیط‌های کنسرت مجازی خود را به کاربران بفروشند و اولین کنسرت‌های ماورا دنیایی تاریخ را برگزار کنند.

البته Metaverse مزیت‌های دیگری هم برای هنرمندان داشته است. این افراد می‌توانند آثارشان را به عنوان توکن‌های NFT در بازار ارزهای دیجیتال عرضه کنند. با این کار، حق کپی رایت به صورت کامل رعایت خواهد شد و تنها افرادی می‌توانند به آثار این دسته از هنرمندان گوش کنند که NFTهایشان را خریداری کرده باشند.

برگزاری رویدادهای اجتماعی

در Metaverse، افراد می‌توانند با هم وقت بگذرانند، فیلم تماشا کنند، یا از یک مکان دیدن کنند. البته به دلیل همه‌گیری کرونا، رویدادهای بزرگ‌تری هم مانند سمینارهای مختلف به صورت آنلاین، برگزار شدند. با این حال، با در نظر گرفتن مزایایی مانند صرفه‌جویی مالی، سهولت سازماندهی و عدم محدودیت فیزیکی مکان برای دعوت از مهمانان، جشن گرفتن رویدادهای مهم زندگی در متاورس، احتمالاً در آینده امری عادی خواهد بود.

جالب است بدانید که تاکنون حتی چند مراسم عروسی هم در این دسته از پلتفرم‌ها برگزار شده است. عروس و داماد با آواتارهایشان در سالن عروسی حاضر شده‌اند و مهمانان هم همگی با آواتارهای مجازی در جشن عزیزانشان حاضر شده‌اند. در متاورس دیگر محدودیت‌های جغرافیایی و فاصله‌گذاری اجتماعی معنایی ندارد و افراد همیشه می‌توانند باهم به هر شیوه‌ای که می‌خواهند، معاشرت داشته باشند.

برگزاری جلسات آموزشی و امنیتی

در حال حاضر بسیاری از کمپانی‌ها قصد دارند از مزایای متاورس و فناوری واقعیت مجازی، برای برگزاری دوره‌های آموزشی استفاده کنند. علاوه بر این، بسیاری از سازمان‌های نظامی قصد دارند از این تکنولوژی برای برقراری جلسات مهم در امنیت کامل، به خصوص در شرایطی که امکان حضور فیزیکی افراد در کنار یکدیگر وجود ندارد، استفاده کنند.

خدمات درمانی و قضایی

برای افرادی که خیلی بیمار یا ضعیف هستند به گونه‌ای که نمی‌توانند خانه را ترک کنند، متاورس می‌تواند مکانی برای ملاقات با پزشک و معاینه فیزیکی بدون حضور واقعی فرد باشد. علاوه بر این، از این فضا می‌توان برای برگزاری جلسات دادگاه استفاده کرد، به خصوص در مواردی که شرایط برای خارج کردن فرد از زندان وجود ندارد یا که بسیار خطرناک است.

بازی‌های متاورسی

با ظهور بازی‌هایی مانند پابجی (PUBG)، کلن وارز (Clan Wars) و …، کسب درآمد از بازی‌ها به واسطه فروش آیتم‌ها و اقلام مختلف رشد چشمگیری را تجربه کرد. همین روند باعث شد تا سبک جددی از بازی‌ها با نام کسب درآمد از بازی کردن (Play-to-Earn) معرفی شد. در حال حاضر، بازی‌های مختلفی از این سبک پیروی می‌کنند و در ازای بازی کردن، به کاربران، ارز دیجیتال،  NFT یا آیتم‌هایی ارزشمند پاداش می‌دهند. از جمله این بازی‌ها می‌توان به اکسی اینفینیتی، سندباکس و دیسنترالند اشاره کرد. در ادامه مقاله هر کدام از این بازی‌ها را به طور مختصر معرفی خواهیم کرد.

خرید آنلاین

با شیوع ویروس کرونا، بسیاری از مردم به خرید آنلاین روی آوردند. در حال حاضر، وب سایت‌ها و پیج‌های مختلفی در شبکه‌های اجتماعی وجود دارند که مردم به راحتی با مراجعه به آنها اقلام مورد نیاز خود را خریداری می‌کنند. در این میان، مشکلاتی نیز وجود دارد.

یکی از کاربردهای متاورس همین خرید آنلاین است. یک شرکت هندی که در زمینه فروش عینک فعالیت می‌کند، از طریق متاورس این امکان را فراهم کرده تا کاربران با استفاده از دوربین، به صورت مجازی عینک‌های مختلف را روی صورتشان ببینند.

گردشگری

یکی دیگر از کاربردهای متاورس، حوزه سفر و گردشگری است. در حقیقت، با متاورس می‌توان در خانه نشست و بدون ترک آن، از مکان‌های گردشگری مختلفی بازدید کرد. علاوه بر آن، متاورس، امکان سفر در زمان را هم برای ما فراهم می‌کند! مثلا می‌توان جنگ جهانی را شبیه‌سازی کرد و با استفاده از متاورس آن را تجربه کرد.

چگونه به Metaverse دسترسی پیدا کنیم؟

در حال حاضر هیچ بستر مشخصی به عنوان Metaverse وجود ندارد؛ پلتفرم‌هایی مانند دیسنترالند یا سندباکس بهترین پلتفرم‌های متاورسی هستند که تا حد زیادی با آنچه درباره این تکنولوژی می‌دانیم، مطابقت دارند. در این پلتفرم‌ها، هر فرد یک آواتار دارد که می‌تواند با استفاده از آن در شهر زندگی کند، معامله انجام دهد، در رویدادها و کنسرت‌‌ها شرکت کند و تعاملات اجتماعی داشته باشد.

از آنجایی که Metaverse هنوز به صورت گسترده مورد پذیرش قرار نگرفته، بسیاری از کاربران بازار ارزهای دیجیتال پلتفرم‌های متاورسی را به عنوان «بازی‌های کریپتویی» می‌شناسند؛ در حالی که ساختار این پلتفرم‌ها به صورت کامل با بازی‌های ارز دیجیتال متفاوت است. هرچقدر زمان بیشتری سپری شود و تکه‌های بیشتری از پازل این جهان مجازی در کنار هم قرار بگیرند، تصور شفاف‌تر می‌شود و انسان‌های بیشتری کار با پلتفرم‌ها را یاد می‌گیرند.

خطرات متاورس (Metaverse) چیست؟

نگرانی‌های زیادی در مورد ساخت یک جهان دیجیتال موازی جهان واقعی وجود دارد؛ در حال حاضر فیلم و سریال‌های زیادی در خصوص خطرات این کار تولید شده‌اند. «ماتریکس» شاید یکی از معروف‌ترین فیلم‌هایی باشد که این سؤال را در ذهن ما ایجاد می‌کند که آیا در واقعیت زندگی می‌کنیم یا بدون اینکه بدانیم در حال زندگی در یک دنیای مجازی هستیم؟

در واقع موضوع اصلی و نگران کننده این است که با پیشرفت فناوری، ممکن است خودمان را در آن گم کنیم و موفق به تشخیص دنیای واقعی از مجازی نشویم! با این حال این فناوری برای اجرایی شدن مسیر زیادی را باید طی کند و هنوز امکان مهاجرت به دنیای دیگری وجود ندارد. با توجه به اینکه با راه‌اندازی این جهان، مرز بین آنچه واقعی است و آنچه نیست، مشخص نیست، این احتمال وجود دارد که افراد سودجو، خواه در زمینه‌های سیاسی خواه مالی، کنترل متاورس و متعاقباً زندگی ما را در دست بگیرند.

در ادامه به ۱۰ خطر جدی که CIO درباره متاورس هشدار داده، اشاره می‌‌کنیم:

• دسترسی اشخاص ثالث به اطلاعات و داده‌های شخصی مردم
• از بین رفتن حریم خصوصی افراد
• پیچیده شدن مدیریت دسترسی به پلتفرم‌های متاورسی و شیوه‌های احراز هویت
• خطرات امنیت سایبری
• از بین رفتن شفافیت درباره رویدادهای مختلفی که در جهان رخ می‌دهد و احتمال بروز ناسازگاری بین جهان واقعی و دنیای متاورس
• افزایش احتمال سوءاستفاده از آواتارهای ناشناس مجازی
• افزایش احتمال آزار و اذیت و تعرض و فراهم نبودن امکان پیگیری
• کاهش سطح هوشیاری کاربران
• افزایش احتمال کاهش میزان بهره‌وری نسل‌های بعدی انسان‌ها
• افزایش شکاف بین انسان‌ها، از بین رفتن روابط دنیای واقعی و محدود شدن به دنیای دیجیتال

با این حال اگر به جنبه‌های مثبت این فناوری توجه کنیم، می‌توان انتظار داشت که تمرکززدایی فناوری بلاک چین ابزاری را برای جلوگیری از انباشته شدن بیش از حد قدرت دولت‌ها شود. البته مزیت‌های این تکنولوژی بدان معنا نیست که ما نباید درباره معایبش حرف بزنیم و آن را به عنوان یک فناوری بی‌نقص بشناسیم. همه مردم پیش از استفاده از یک تکنولوژی باید از مزیت‌ها و معایب، فرصت‌ها و تهدیدهای آن اطلاع داشته باشند. آگاهسازی مردم، ساده‌ترین و موثرترین روش برای پیشگیری از خطرات احتمالی است که این دنیای تازه می‌تواند برای ما داشته باشد.

چگونه می‌توان از رمزارزها در متاورس استفاده کرد؟

همان‌طور که پیش از این گفته شد، با استفاده از بازی‌های ویدئویی می‌توان جنبه سه بعدی متاورس را تحقق بخشید؛ اما همه آن چیزی نیست که برای ایجاد یک دنیای مجازی به آن نیاز داریم. رمزنگاری یا Crypto، چیزی است که با استفاده از آن دیگر جنبه‌های متاورس مانند اثبات مالکیت، انتقال دارایی و… به واقعیت می‌پیوندد.

برای درک بهتر این موضوع، تصور کنید که در آینده قصد داریم در یک فضای مجازی کار و معاشرت کنیم، کالای مجازی بخریم و از طریق یک روش کاملاً مطمئن، مالکیت خود را نشان دهیم. علاوه بر این، برای انتقال دارایی، جهت پرداخت هزینه کالاها و خدمات، به یک روش امن نیاز داریم.

در حال حاضر، بسیاری از توسعه دهندگان اپلیکیشن‌های متاورس، بلاک چین و ارزهای دیجیتال را بهترین روش برای دستیابی به این اهداف در نظر می‌گیرند؛ در حالی که برخی از بازی‌های ویدئویی، از رویکردهای دیگری استفاده می‌کنند.

البته لازم به ذکر است که متاورس تنها از فناوری بلاک چین تأثیر نمی‌گیرد و بسیاری از توسعه دهندگان بلاک چین هم در حال تأثیرپذیری از بازی‌های ویدئویی هستند؛ استفاده از گیمیفیکیشن در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) و GameFi بسیار رایج است. به همین دلیل است که به نظر می‌رسد در آینده به اندازه کافی شباهت بین این دو جهان ایجاد شود تا در نهایت کاملاً یکپارچه شوند.

برخی از مهم‌ترین دلایلی که باعث شده تکنولوژی بلاک چین برای متاورس مناسب باشد، عبارت هستند از:

اثبات مالکیت دیجیتالی

دسترسی به کلیدهای خصوصی یک کیف پول، نشان دهنده مالکیت دارایی شما در فضای بلاک چین است. در حال حاضر، کیف پول، یکی از بهترین و امن‌ترین روش‌ها برای ایجاد هویت دیجیتال و اثبات مالکیت است.

ایجاد هویت دیجیتال منحصربه‌فرد

اهمیت مالکیت اشیا یا دارایی، به اندازه نشان دادن اصالت کالا و منحصربه‌فردی آن اهمیت دارد. این موضوع در متاورس که به دنبال ترکیب کردن فعالیت‌های دنیای واقعی با مجازی است، اهمیت زیادی دارد. برای ایجاد اشیای 100 درصد منحصربه‌فرد که به هیچ عنوان نمی‌توان مشابه آنها را ایجاد کرد، از NFTها و برای نشان دادن مالکیت اقلام فیزیکی از بلاک چین استفاده می‌شود.

انتقال دارایی

در متاورس ایجاد یک راه قابل اعتماد برای انتقال دارایی بین کاربران مختلف، اهمیت زیادی دارد. ارزهای درون بازی در بازی‌های چندنفره از امنیت کمتری نسبت به کریپتو در بلاک چین برخوردار هستند. این در حالی است که اگر کاربران زمانی زیادی در متاورس صرف کنند و از این طریق کسب درآمد داشته باشند، قطعاً به یک ارز قابل اعتماد برای انجام امور مالی خود نیاز دارند.

حکمرانی و حاکمیت

نحوه کنترل قوانین برقراری ارتباط با متاورس، برای کاربران از اهمیت زیادی برخوردار است. در زندگی واقعی، افراد دارای حق رأی برای انتخاب دولت، مدیران شرکت و … هستند؛ اما شرایط حکمرانی در دنیای مجازی چگونه است؟ در حال حاضر، باز هم بلاک چین بهترین روش برای حاکمیت عادلانه در فضای متاورس است.

قابلیت دسترسی

ایجاد یک کیف پول برای همه افراد در سراسر جهان در بلاک چین‌های عمومی آزاد است؛ برخلاف حساب بانکی، نیازی به پرداخت پول یا ارائه اطلاعات شخصی نیست. به همین دلیل است که استفاده از کیف پول‌های ارز دیجیتال، یکی از در دسترس‌ترین روش‌ها برای مدیریت امور مالی به صورت آنلاین و هویت دیجیتالی است.

قابلیت همکاری

در چند سال اخیر، برای یک پارچه سازی پایدار و همیشگی بین پلتفرم‌های مختلف، از فناوری بلاک چین استفاده شده است. پروژه‌هایی مانند پولکادات (DOT) و آوالانچ (AVAX) امکان ایجاد بلاک چین‌های سفارشی جهت برقراری تعامل با یکدیگر، فراهم می‌کنند. باز هم بلاک چین، امکان اتصال یک متاورس واحد را به چندین پروژه مختلف، فراهم می‌کند.

منظور از متاورس جاب یا شغل در متاورس چیست؟

همان‌طور که در ابتدای مقاله هم گفته شد، در متاورس تمام جنبه‌های واقعی زندگی، نمود مجازی و آنلاین خواهند داشت. در واقع افراد می‌توانند از طریق حضور در یک فضای کار سه بعدی آنلاین با همکاران خود ارتباط برقرار کنند؛ در حالی که در دنیای واقعی در خانه خود حضور دارند!

با این حال، ممکن است که شغل شما، مرتبط به فناوری متاورس باشد و درواقع راهی برای کسب درآمد شما در این جهان باشد. GameFi و مدل‌های بازیهای درآمدزا، اکنون از جمله روش‌های کسب درآمد برای تمامی مردم در سراسر جهان هستند. این مشاغل آنلاین کاندیدای عالی برای پیاده سازی متاورس در آینده هستند، زیرا نشان می‌دهند که مردم مایل‌اند زمان خود را صرف زندگی و کسب درآمد در دنیای مجازی کنند.

گرچه بازی‌های درآمدزا مانند بازی اکسی اینفینیتی (Axie Infinity) و گادز آنچیند (Gods Unchained) جهان یا آواتار سه بعدی ندارند، اما به دلیل اینکه روشی برای کسب درآمد از فضای آنلاین هستند، به احتمال زیاد جزئی از فضای متاورس در آینده خواهند بود.

معرفی بهترین فیلم ها در زمینه متاورس

همانطور که در مقدمه این مقاله گفتیم، فیلم‌های هالیوودی از سال‌ها قبل از دنیای دیجیتالی و مجازی شدن تعاملات انسان‌ها صحبت می‌کنند و بدون شک، دیدن این فیلم‌ها شما را در درک چیستی متاورس و آینده فراجهان یاری می‌کند. در ادامه، بهترین فیلم های متاورسی را به شما معرفی می‌کنیم.

بازیکن شماره یک آماده – Ready Player One

اگر قرار باشد تنها یک فیلم را برای فهم متاورس و چیستی آن تماشا کنید، توصیه می‌کنیم حتما فیلم Ready Player One را در واچ لیست خود قرار دهید. فیلم بازیکن شماره یک آماده یکی از بهترین فیلم‌ها در رابطه با جهان مجازی است و اغلب به عنوان فیلمی برای تبیین متاورس از آن یاد می‌شود.

داستان فیلم بازیکن شماره یک آماده، مربوط به آینده‌ای نزدیک است که جهان، به فقر مطلق فرو رفته و تنها ثروتمندان تفریحات متنوعی دارند. در این جهان، یک دنیای متاورسی وجود دارد که تمامی مردم وقت خود را صرف آن کرده و در آن زندگی می‌کنند.

• سال انتشار: 2018
• کارگردان: استیون اسپیلبرگ

مرد آزاد – Free guy

Free guy یکی دیگر از بهترین فیلم های متاورسی است. داستان فیلم مرد آزاد، در رابطه با یک کارمند بانک است که زندگی کاملا عادی دارد. با این حال، با گذر زمان، وی متوجه می‌شود که یک کاراکتر غیرقابل‌بازی در یک بازی ویدیویی است و در یک جهان مجازی زندگی می‌کند.

• سال انتشار: 2021
• کارگردان: شاون لوی

ماتریکس – The Matrix

اگر بنا به معرفی بهترین فیلم های متاورسی باشد، کم لطفی است حرفی از فیلم ماتریکس اثر برادران واچوفسکی نزنیم. ماتریکس یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینماست و در رابطه با جهانی است که هوش مصنوعی، بر آن مسلط شده است و با ویران شدن جهان حقیقی، جهانی مجازی با نام ماتریکس توسط هوش مصنوعی به وجود آمده است. در این جهان، تمامی انسان‌ها در ماتریکسی اسیر شده‌اند و از جسم آنها برای تولید سوخت استفاده می‌شود. با این حال، با گذر زمان، شخصی به نام نئو متوجه واقعی نبودن این جهان می‌شود و به سوی حقیقت می‌رود.

• سال انتشار: 1999-2021
• کارگردان: واچوفسکی‌ها

آپلود – Upload

آپلود، یکی از سریال‌هایی است که می‌توان آن را برای درک چیستی مفهوم متاورس مشاهده کرد. داستان این سریال، انتقال آگاهی کامل مغز انسان‌ها به کامپیوتر پس از مرگ آنهاست.

• سال انتشار: 2020
• کارگردان: گرگ دنیلز

معرفی برخی از نمونه‌های فعلی Metaverse

همان‌طور که گفته شد، در حال حاضر یک متاورس واحد، به عنوان جهانی آنلاین و سه بعدی ایجاد نشده است، اما پلتفرم‌ها و پروژه‌های زیادی مشابه با متاورس با استفاده از NFTها و سایر عناصر بلاک چین در حال حاضر در حال اجرا هستند.

سکند لایو (SecondLive)

‌سکند لایو (SecondLive) یک محیط مجازی سه بعدی است که در آن به کاربران برای معاشرت، یادگیری و معاملات با یکدیگر، آواتارهای اختصاصی داده می‌شود. این پروژه همچنین یک بازار NFT برای معاملات آیتم‌های کلکسیونی دارد. در سپتامبر 2020، SecondLive میزبان برگزاری جشنواره Smart Chain’s Harvest به عنوان بخشی از اولین سالگرد آن بود.

اکسی اینفینیتی (Axie Infinity)

اکسی اینفینیتی یک بازی برای کسب درآمد است که به کشورهای در حال توسعه فرصتی برای کسب درآمد ثابت می‌دهد. در صورتی که افراد موفق به خرید یا هدیه گرفتن موجوداتی به نام اکسی (Axie) شوند، قادر به فارمینگ توکن Smooth Love Potion  یا همان SLP خواهند بود.

بسته به شرایط بازار و میزان پیشرفت در بازی، افراد با فروش این توکن‌ها، قادر به کسب درآمد دلاری بین 200 تا 1000 دلار خواهند بود. در این بازی آواتار یا کاراکتر سه بعدی وجود ندارد، اما تجربه کاربران مشابه با جهان متاورس خواهد بود.

دیسنترالند (Decentraland)

دیسنترالند یک دنیای دیجیتال و آنلاین است که بر روی شبکه بلاکچینی اتریوم توسعه داده شده است. این دنیای مجازی، به سبک بازی‌های نقش آفرینی آنلاین چند نفره ساخته شده و کاربران می‌توانند در آن کارهای متنوعی همچون خرید زمین، ساخت و ساز روی آنها، بازی، حضور در کنسرت‌ها، گشت و گذار و … را انجام بدهند و از این فعالیت‌ها کسب درآمد داشته باشند.

مانند اکثر متاورس‌های مبتنی بر بلاکچین، دیسنترالند هم از توکن‌های NFT استفاده می‌کند و کاربران می‌توانند با معاملات این توکن‌ها، درآمد کسب نمایند.

سندباکس (SandBox)

سندباکس یکی دیگر از نمونه‌های متاورسی است که تقریبا ساختاری مشابه با پروژه دیسنترالند دارد. در حقیقت، سندباکس یک بازی با طراحی جامعه محور است که در آن کاربران می‌توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند و با استفاده از NFT ها، دنیای مجازی خودشان را طراحی کنند.

سندباکس نیز همانند دیسنترالند روی شبکه بلاکچینی اتریوم توسعه یافته و ابزارهای گوناگونی را برای ساخت دنیای مجازی اختصاصی، برای کاربران فراهم کرده است.

بهترین توکن های متاورسی برای سرمایه گذاری

اکثر پلتفرم‌های متاورسی از فناوری بلاک چین پشتیبانی می‌کنند و این شرایط را برای افراد فراهم می‌کنند تا دارایی‌های دیجیتالی را با استفاده از توکن‌های غیر قابل تعویض (NFTs) و رمزارزهایی مانند بیت‌کوین و اتریوم، ایجاد و معامله کنند. در ادامه، بهترین توکن های متاورسی برای سرمایه گذاری را به شما عزیزان معرفی می‌کنیم.

سهام توکنیزه شده  متا (فیس‌بوک)

مارک زاکربرگ در تلاش است تا شرکت خود، متا (فیس‌بوک سابق) را، به یک شرکت متاورسی تبدیل کند؛ تا کنون، این غول فناوری 50 میلیون دلار در پروژه‌های متاورس خود به نام «صندوق برنامه‌ها و تحقیقات XR» سرمایه‌گذاری کرده است. با توجه به این حجم از سرمایه‌گذاری و حمایت متا از این فناوری، به نظر می‌رسد که سرمایه‌گذاری در سهام توکنیزه شده (نشان دهنده اوراق بهادار سنتی) فیس‌بوک در چند سال آینده کاملاً سودآور باشد.

با استفاده از سهام توکنیزه شده فیس‌بوک، می‌توانید به جای کل سهام، کسری از آن را خریداری کنید، قابلیت نقدشوندگی بیشتری دارد و برخلاف سهام واقعی فیس‌بوک، می‌توان آنها را به صورت 24/7 معامله کرد. برای خرید سهام توکنیزه شده فیس‌بوک می‌توانید از پلتفرم‌های FTX و Bittrex استفاده کنید.

دیسنترالند (MANA)

یکی دیگر از توکن های متاورسی که باید درباره آن بدانید MANA، توکن دیسنترالند است. Decentraland یک پلتفرم واقعیت مجازی مبتنی بر بلاک چین است که در آن کاربران می‌توانند در حین بازی، تولید محتوا و تعامل با یکدیگر، زمین بخرند، بفروشند و توسعه دهند. هر قطعه از زمین در دیسنترالند منحصربه‌فرد است و مالکان می‌توانند انتخاب کنند که با زمین خود چه کاری انجام دهند.

دیسنترالند بزرگترین جهان مجازی در فضای NFT است و توکن غیر قابل تعویض ERC-71 آن، LAND نامیده می‌شود. کاربران می‌توانند با استفاده از MANA، توکن LAND خریداری کنند. علاوه بر این، از MANA به عنوان یک توکن بومی، می‌توان برای پرداخت هزینه کالا ها و خدمات استفاده کرد. برای خرید زمین در دیسنترالند شما می‌توانید از دو روش مختلف استفاده کنید، راه اول خرید زمین‌های مجازی دیسنترالند در قالب توکن های NFT در مارکت پلیس OpenSea است. راهکار دوم خرید زمین در دیسنترالند، خرید مستقیم از بازار دیسنترالند است.

این پروژه از بلاک چین اتریوم استفاده می‌کند و می‌توان از آن برای خریدوفروش دیگر ارزهای دیجیتال یا ارزهای فیات، استفاده کرد. عرضه کلی این توکن، به 2.6 میلیون محدود شده است.

اکسی اینفینیتی  (AXS)

اکسی اینفینیتی یک بازی ویدئویی آنلاین مبتنی بر NFT است که اقتصاد توکنی آن از توکن‌های مبتنی بر شبکه اتریوم AXS و SLP تشکیل می‌شود. همانطور که بالاتر گفتیم در این بازی، بازیکنان حیوانات خانگی دیجیتال خود را که به نام اکسی شناخته می‌شوند، پرورش می‌دهند و از طریق آنها با دیگر بازیکنان، می‌جنگند.

بازی Axie Infinity از توکن حاکمیتی AXS استفاده می‌کند؛ درواقع دارندگان این توکن می‌توانند در خصوص نحوه اداره بازی نظر و رای دهند و روند توسعه بازی را کنترل کنند. دارندگان توکن‌های AXS نه تنها می‌توانند توکن‌های خود را به اشتراک بگذارند و درآمد بیشتری کسب کنند، بلکه می‌توانند به پیشنهادهای مختلف حاکمیتی نیز رأی دهند. AXS در مجموع به اندازه 270 میلیون توکن، عرضه شده است.

در جهان اکسی اینفینیتی از توکن Smooth Love Potion (SLP) نیز استفاده می‌شود. توکن SLP در درجه اول برای پرورش حیوانات استفاده می‌شود و توکن حاکمیتی نیست؛ این مورد تفاوت اصلی بین توکن SLP و AXS است. بازیکنان می‌توانند با برنده شدن در ماجراجویی‌های مختلف و نبردها، توکن SLP کسب کنند.

انجین کوین  (ENJ)

انجین کوین (Enjin Coin) یکی دیگر از توکن‌های متاورسی و مبتنی بر اتریوم است که هدف آن تسهیل استفاده از NFT ها برای افراد، برندها و مشاغل است. NFT هایی که با Enjin ساخته می‌شوند از استاندارد ERC-1155 استفاده می‌کنند که با استاندارد رایج ERC-721 متفاوت است. انجین اخیراً برای ساخت بلاک چین مبتنی بر پولکادات برای NFT ها، نزدیک به 19 میلیون دلار جمع آوری کرده است. حداکثر عرضه توکن ENJ، یک میلیارد واحد تعیین شده است.

سندباکس (SAND)

SAND با حداکثر عرضه 3 میلیارد واحد، یکی دیگر از توکن‌های متاورسی است که ارزش سرمایه‌گذاری دارد. همانطور که بالاتر توضیح دادیم، سندباکس (Sandbox) یک دنیای مجازی است که بر روی بلاک چین اتریوم ساخته شده است. در این پلتفرم، بازیکنان می‌توانند بازی خود را بسازند، کسب درآمد کنند و از مزایای آن بهره ببرند. این پلتفرم از توکن SAND استفاده می‌کند که یک توکن با استاندارد ERC-20 است که برای حاکمیت، استیکینگ و انتقال سرمایه استفاده می‌شود.

علاوه بر توکن SAND، توکن دیگری نام LAND نیز در این بازی وجود دارد. توکن LAND، در قالب توکن‌های NFT بوده و نماد زمین‌های این بازی هستند. این دو توکن‌ تا حد زیادی از ارزشمندترین و پرطرفدارترین دارایی‌های دیجیتالی در بازی Sandbox محسوب می‌شوند.

برای خرید زمین در سندباکس شما می‌توانید از دو روش اقدام کنید، راه اول خرید زمین در پلتفرم اصلی سندباکس است و راهکار دوم خرید از طریق بازارهای معاملاتی NFT مانند اوپن سی است.

استار اطلس (ATLAS)

استار اطلس (Star Atlas) یک بازی آنلاین متاورسی چند نفره است. این بازی بر روی Unreal Engine 5 ساخته شده است و دارای محیط‌های واقعی و با کیفیت سینمایی است. در بازی، سه جناح اصلی وجود دارند که برای کنترل و منابع با هم رقابت می‌کنند.

بازی Star Atlas در حال حاضر بر روی بلاک چین سولانا ساخته شده است و توکنی با نام ATLAS دارد. توکن‌های ATLAS حداکثر عرضه 36 میلیارد واحدی دارند و برای خرید دارایی‌ها و همچنین خرید NFT ها و آیتم‌های مختلف از آن استفاده می‌شوند.

متاورس ایندکس (MVI)

توکن Metaverse Index یا به اختصار MVI نمونه جالب دیگری از توکن‌های متاورس است. این توکن که به شکل یک توکن ERC20 ارائه می‌شود، برای ثبت روند تجارت، سرگرمی و ورزش در دنیای مجازی ساخته شده است. حداکثر عرضه این توکن، 39602 واحد است.

آینده متاورس چگونه خواهد بود؟

شرکت متا یا همان فیس‌بوک سابق در حال حاضر به عنوان یکی از پرسروصداترین کمپانی‌ها در زمینه متاورس شناخته می‌شود. مارک زاکربرگ از برنامه‌های خود برای راه‌اندازی یک پروژه متاورسی برای حمایت از کار اینترنتی و از راه دور برای بهبود فرصت‌های مالی مردم کشورهای در حال توسعه، خبر داده است. در حقیقت، مالکیت فیس‌بوک بر شبکه‌های اجتماعی، ارتباطات و پلتفرم‌های رمزنگاری، فرصت‌های خوبی جهت راه‌اندازی این جهان آنلاین، در اختیارش قرار می‌دهد.

البته فیس‌بوک در این مسیر تنها نیست و دیگر غول‌های تکنولوژی مانند اپل، مایکروسافت و گوگل نیز در این مسیر قدم گذاشته‌اند.

در حال حاضر، متاورس هنوز به معنای واقعی کلمه محقق نشده ولی پروژه‌های مختلفی در تلاش‌اند تا قطعات مختلف پازل این رویای بزرگ را کنار هم بچینند.

جمع‌بندی

در این مقاله از داموندمگ سعی بر این بود تا در رابطه با جهان مجازی و آنچه که دیر یا زود با آن روبه‌رو خواهیم شد توضیح دهیم. در ابتدا توضیح دادیم که متاورس یا همان جهان مجازی یا دیجیتالی چیست و چگونه بر زندگی ما تاثیر خواهد گذاشت. در نهایت هم پروژه‌های متاورسی ارزشمند فضای رمزارزها را با یکدیگر بررسی کردیم.

گرچه مسیر رسیدن به یک متاورس واحد و یکپارچه بسیار طولانی به نظر می‌رسد، اما در حال حاضر شاهد تحولاتی هستیم که به حقیقت پیوستن این رؤیا را ممکن جلوه می‌دهند. با وجود اینکه به هیچ عنوان نمی‌توان در این خصوص نظر قطعی داد، اما به طور قطع شاهد ادغام بیشتر بلاک چین با امور روزمره زندگی مردم، خواهیم بود. امیدواریم که اطلاعات این مقاله برای شما سودمند بوده باشد.