معامله گران تکنیکال و تابلوخوان‌ها معمولاً از نوسانگرها برای شناسایی روند ارزهای دیجیتال و قدرت حرکت و روند آنها استفاده می‌کنند. در بازارهای مالی، صدها نوسانگر و اندیکاتور مختلف وجود دارد که یک معامله‌گر تکنیکال ممکن است در نمودارهای خود از آنها استفاده کند. برای مثال می‌توان به اندیکاتور شاخص قدرت نسبی (RSI) و شاخص جریان پول (Money Flow Index) اشاره کرد. این شاخص‌ها مسلماً یکی از محبوب‌ترین نوسانگرهایی هستند که به‌طور گسترده‌ای توسط معامله‌گران تکنیکال دنبال می‌شود.
شاخص جریان پول که به‌اختصار «MFI» هم نامیده می‌شود، شباهت‌های زیادی با شاخص قدرت نسبی دارد. حتی فرمول این دو نیز شباهت‌های زیادی با هم دارد؛ اما شاخص جریان پول نسبت به شاخص قدرت نسبی کمی پیشرفته‌تر است. در این مقاله از داموندمگ قصد داریم با شاخص جریان پول و کاربرد آن در معاملات بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال آشنا شویم.
شاخص جریان پول چیست؟
شاخص جریان پول یا MFI ابزاری در تحلیل تکنیکال است که از آن برای نشان‌دادن جریان ورودی و خروجی پول به یک ارز دیجیتال در طول یک زمان مشخص استفاده می‌شود.
این شاخص قیمت و حجم ارزهای دیجیتال را تجزیه‌و‌تحلیل می‌کند و نشان میدهد که چه زمانی ممکن است در منطقه اشباع خرید، اشباع فروش یا واگرایی قرار بگیرد. درک شاخص جریان پول بسیار آسان است. این نوسانگر به‌شکل یک پنجره جداگانه در پایین یا بالای نمودار ظاهر می‌شود و می‌توان از آن برای تمام دارایی‌های مالی دیگر استفاده کرد.
با این حال، نوسانگیرهای روزانه بازار ارزهای دیجیتال هم برای معاملات خود می‌توانند از این شاخص برای بررسی جریان ورودی و خروجی یا حجم اررزهایی مثل بیت کوین استفاده کنند. به همین خاطر است که بسیاری از معامله‌گران باتجربه از شاخص جریان پول به‌عنوان «RSI وزن‌دار‌شده حجمی» یاد می‌کنند؛ چراکه شبیه به شاخص قدرت نسبی است و در عین حال حجم ارز موردنظر را هم نشان می‌شود. گفتنی است که MFI یک نوسانگر محدود و مقادیر آن بین ۰ تا ۱۰۰ است.
فرمول شاخص MFI
برای درک نحوه عملکرد شاخص MFI، ابتدا فرمول و نحوه محاسبه آن را بررسی می‌کنیم. خوشبختانه، برای استفاده از این شاخص نیازی به آشنایی با ریاضیات ندارید. نرم‌افزارهای موجود در سایت‌هایی مثل تریدینگ‌ویو به‌طور خودکار این محاسبات را برای شما انجام می‌دهند و نیازی نیست شما کاری انجام دهید. در نتیجه، اگر علاقه‌ای به ریاضیات و فرمول‌ها ندارید، می‌توانید به بخش بعدی این مقاله بروید.
فرمول شاخص جریان پول از چهار جزء تشکیل می‌شود:
- بالاترین قیمت کندل
- پایین‌ترین قیمت کندل
- قیمت بستهشده کندل
- حجم معاملات کندل
فرمول شاخص جریان پول سه مرحله دارد. اولین مرحله محاسبه قیمت شاخص است که به‌صورت زیر تعریف می‌شود:
قیمت شاخص = (بالاترین قیمت + پایین‌ترین قیمت + قیمت بستهشده) تقسیم بر ۳
بیایید فرض کنیم از نمودار روزانه بیت کوین استفاده می‌کنیم. برای محاسبه قیمت شاخص کندل دیروز ابتدا بالاترین قیمت، پایین‌ترین قیمت و قیمت بستهشده با هم جمع و سپس بر ۳ تقسیم می‌شوند. از آنجا که شاخص جریان پول به‌طور پیش‌فرض از دوره‌های ۱۴ روزه استفاده می‌کند، این بدان معنا است که ما به قیمت شاخص هر یک از ۱۴ روز گذشته نیاز داریم.
در مرحله بعد، باید حجم معاملات را در شاخص بگنجانیم:
جریان پول = قیمت شاخص × حجم معاملات
در این مرحله کل حجم معاملات روز گذشته در قیمت شاخص دیروز ضرب می‌شود. اگر قصد دارید شاخص جریان پول را برای مدت ۱۴ روزه حساب کنید، حجم معاملات کل روزهای قبل را باید در قیمت شاخص هر یک ضرب کنید.
در مرحله بعد، بسته به افزایش یا کاهش قیمت شاخص نسبت به روزهای قبل، باید روند شاخص جریان پول را تنظیم کنیم. اگر قیمت شاخص دیروز بیشتر از قیمت شاخص روز قبل‌تر بود، جریان پول دیروز مثبت و اگر قیمت معمولی دیروز کمتر از قیمت معمولی دیروز باشد، جریان پول دیروز منفی در نظر گرفته می‌شود.
در این مرحله، تمام جریان‌های پول مثبت و تمام جریان‌های پول منفی را جداگانه با هم جمع می‌کنیم تا نسبت پول را به دست بیاوریم. البته سایت‌های معاملاتی خود این کار را انجام می‌دهند و نسبت مذکور را محاسبه می‌کنند.
نسبت پول (MR) = مجموع جریان‌های پولی مثبت تقسیم بر مجموع جریان‌های پولی منفی
اکنون به فرمول نهایی می‌رسیم:
[(MFI = ۱۰۰ – [۱۰۰/(۱ + MR
حال که این محاسبات را به دست آورده‌ایم، باید MFI را در نمودارها اعمال کنیم تا فرصت‌های معاملاتی را شناسایی نماییم.
واگرایی شاخص جریان پول
واگرایی‌ها هشدارهایی بی‌صدا اما قدرتمندند که نوسانگرها ارائه می‌کنند. از آنجا که حجم معاملات هم در MFI محاسبه می‌شود، بسیاری از معامله‌گران باور دارند که اگر در ارزهای دیجیتال با استفاده از MFI یک واگرایی ایجاد شود، ممکن است حتی قوی‌تر از واگرایی نشان‌داده‌شده توسط سایر نوسانگرها باشد.
واگرایی به این معنی است که نوسان در جهت مخالف قیمت حرکت می‌کند. به‌عبارت دیگر، قیمت از نوسانگر منحرف می‌شود و به معامله‌گران هشدار میدهد که احتمال برگشت روند وجود دارد.
تصویر بالا نمودار ماهانه قیمت بیت کوین است. در این تصویر می‌توانید ببینید که این ارز دیجیتال در جولای ۲۰۲۱ (تیر ۹۹) کاهش یافته است. در طول همین دوره، روند MFI صعودی بود (به خطوط قرمزرنگ توجه کنید). این نشان میدهد که حجم بیت کوین به اندازه ماه مه ۲۰۲۱ (اردیبهشت ۱۴۰۰) منفی نیست.
معامله‌گران می‌توانستند از این واگرایی برای خرید بیت کوین استفاده کنند. البته در صورت وجود واگرایی، بهتر است منتظر بمانید تا یک کندل صعودی ایجاد یا مقاومت ارز شکسته شود.
همان طور که در تصویر بالا می‌بینید، می‌توان یک خط روند مقاومتی را با اتصال اوج‌های قیمتی (خط روند آبی‌رنگ) کشید. هنگامی که قیمت از این خط روند مقاومتی عبور می‌کند و یک واگرایی با MFI به وجود می‌آید، سیگنال خرید ایجاد می‌شود. همان طور که می‌بینید، واگرایی بالا در نهایت باعث شد قیمت بیت کوین ۱۰۰ درصد افزایش یابد.
واگرایی می‌تواند یک هشدار نزولی هم باشد. در این صورت، واگرایی موردنظر نشان میدهد که روند صعودی در حال اتمام و در شرف کاهش است.
اگر به نوامبر ۲۰۲۱ (آبان ۱۴۰۰) برگریدم، می‌توانیم چندین نمونه از واگرایی نزولی را در نمودار بیت کوین ببینیم. برای مثال، همان طور که در نمودار زیر می‌بینید، قبل از اینکه این ارز دیجیتال به اوج قیمتی خود در ۱۱ اکتبر ۲۰۲۱ (۱۹ مهر ۱۴۰۰) برسد، MFI آن نزولی بود.
این نشان میدهد که سرمایه‌گذاران بزرگ نه‌تنها به سرمایه خود اضافه نمی‌کردند، بلکه احتمالاً بی‌سروصدا قصد داشتند از بازار خارج شوند. این واگرایی زمانی که بیت کوین برای آخرین بار به اوج قیمتی تاریخی حود رسید، آشکارتر شد. در این زمان، شاخص قدرت پول بسیار پایین‌تر از اوج قیمت مربوطه بود.
این واگرایی نزولی پتانسیل کاهش قیمت بیت کوین را نشان میدهد. در این حالت، معامله‌گران باید به‌دنبال سطوح حمایتی بگردند و سطحی را تعیین کنند که وقتی شکسته می‌شود، نشان میدهد که روند نزولی تمام شده است.
در بالا، سطح خط افقی آبی‌رنگ چنین حمایتی را نشان میدهد و با شکسته‌شدن آن، قیمت بیت کوین ۴۰ درصد کاهش یافته است.
استفاده از شاخص MFI برای شناسایی مناطق اشباع خرید و اشباع فروش
واگرایی‌ها تنها هشدارهایی نیستند که شاخص جریان پول ارائه می‌کند. با استفاده از این شاخص، می‌توان نشان داد که ارز دیجیتال موردنظر چه زمانی در منطقه اشباع فروش یا اشباع خرید قرار گرفته و قیمت آن به‌ترتیب کاهش و افزایش می‌یابد.
زمانی که شاخص جریان پول به بالای ۸۰ می‌رسد، به‌عنوان اشباع خرید در نظر گرفته می‌شود. در این مناطق، معمولا قیمت و حجم ارز دیجیتال موردنظر در مدت زمان کمی افزایش می‌یابد و باید اصلاح شود.
از سوی دیگر، مناطق اشباع فروش در MFI زمانی رخ میدهد که این شاخص به زیر ۲۰ می‌رسد. معمولاً وقتی MFI اینقدر پایین می‌شود که با افزایش افزایش حجم، قیمت ارز دیجیتال هم به‌سرعت کاهش می‌یابد. به‌طور کلی، اکثر معامله‌گران باور دارند که بعد از رسیدن قیمت به منطقه اشباع فروش قیمت معمولاً افزایش می‌یابد؛ زیرا در این حالت بسیار دورتر از اوج است و روند نزولی خود را سریعاً طی کرده است.
هنگامی که خط MFI به زیر ۲۰ و سپس به بالای ۲۰ می‌رسد، با کاهش فشار روند نزولی یک سیگنال صعودی ایجاد می‌شود. توجه داشته باشید که انجام معاملات صرفاً بر اساس مناطق اشباع فروش و اشباع خرید نمی‌تواند کافی باشد؛ چراکه روند نزولی یا صعودی ارزهای دیجیتال می‌تواند بسیار طولانی باشد و سیگنال‌های خریدوفروش زیادی ایجاد کند. بنابراین، معامله‌گران باید به‌دنبال سیگنال‌های بیشتری باشند.
به‌عنوان مثال، اگر شاخص جریان پول به منطقه اشباع خرید برسد، یک معامله‌گر باتجربه باید منتظر ایجاد هشدار واگرایی نزولی باشد. همان طور که در تصویر بالا می‌بینید، شاخص جریان پول بیت کوین ابتدا به سطح اشباع خرید رسیده و در حالی که روند قیمت این ارز دیجیتال صعودی بوده، روند MFI نزولی است.
با این حال، بسیاری از اوقات نیازی به هشدار واگرایی نیست؛ چراکه در ارزهای دیجیتال بزرگی مثل بیت کوین با کاهش قیمت MFI هم همراه با آن کاهش می‌یابد و در صورت تغییر مسیر روند قیمت MFI هم تغییر مسیر میدهد. برای مثال در تصویر زیر، MFI اتریوم هم‌زمان با کاهش قیمت این ارز دیجیتال به منطقه اشباع خرید رسیده و سپس با افزایش قیمت آن نیز افزایش یافته است.
یکی از دیگر از تحلیل‌های تکنیکال مؤثری که می‌توانید با MFI استفاده کنید و از سیگنال خود مطمئن شوید، کندل استیک‌ها هستند. همان طور که در تصویر بالا می‌بینید، با برگشت MFI یک الگوی هارامی صعودی هم شکل گرفته است.
این کندل ژاپنی صعودی نشان میدهد که بازار پس از رسیدن به سطح اشباع فروش از اتریوم حمایت کرده است. گفتنی است که بعد از این اتفاق قیمت این ارز دیجیتال ۴۰ برابر شد.
شاخص جریان پول در مقایسه با شاخص قدرت نسبی (RSI)
شاخص‌های MFI و RSI (شاخص قدرت نسبی) بسیار نزدیک به هم هستند و شباهت‌های زیادی دارند. برای مثال، هر دو این نوسانگرها عددی بین ۰ و ۱۰۰ است و هر دو نوسانگر کمتر از ۰ یا بالاتر از ۱۰۰ نخواهند بود.
علاوه بر این، این شاخص‌ها نوسانگرهای حرکتی هستند که قدرت یک روند را می‌سنجند. وقتی در MFI و RSI هشدار واگرایی ظاهر می‌شود، هر دوی آنها نشان می‌دهند که روند قیمت در حال تضعیف و بازگشت است.
هنگامی که نوسانگرهای مذکور به مناطق اشباع خرید و اشیاع فروش می‌رسند، نشان می‌دهند که قیمت بیش از حد و خیلی سریع حرکت کرده است.
با این حال، MFI و RSI یکسان نیستند و دو تفاوت کاملاً مشخص دارند. اولین تفاوت آنها در این است که MFI به‌طور خودکار قیمت شاخش را محاسبه و از آن استفاده می‌کند. این در حالی است که در محاسبات RSI صرفاً از قیمت بسته‌شدن کندل استفاده می‌شود. البته معامله‌گران می‌توانند قیمت ورودی RSI را به قیمت شاخص تغییر دهند، اما این نوع قیمت مخصوص RSI نیست.
ثانیاً، حجم معاملات هم در MFI محاسبه می‌شود، اما RSI صرفاً مبتنی بر قیمت است. به همین خاطر، طرفداران شاخص جریان پول باور دارند که MFI بهتر می‌تواند روندها را پیش‌بینی کند و برگشت احتمالی آنها را به‌موقع‌تر از RSI هشدار میدهد.
اگر MFI و RSI یک ارز دیجیتال را در کنار یکدیگر و برای یک دوره ۱۴روزه نگاه کنید، می‌بینید که بیشتر فراز و نشیب‌های آنها شبیه به یکدیگر هستند. البته گاهی هم تفاوت‌هایی وجود دارد که می‌توان آن را به حجم معاملات نسبت داد. به‌عنوان مثال، در طول قسمت‌های نارنجی‌رنگ نمودارهای بالا، می‌بینید که MFI پایین‌تر از RSI قرار دارد. این نشان می دهد که حجم معاملات سنگین است و باعث می‌شود که ناحیه اشباع فروش MFI عمیق‌تر باشد. با این حال، قدرت RSI تغییر نکرده و کمی هم صعودی شده است. در اینجا، معامله‌گران تنها با استفاده از MFI می‌توانستند سیگنال صعودی را بگیرند، اما هیچ سیگنالی در RSI ایجاد نشده است.
از طرفی در بخش‌های آبی‌رنگ، کف ثانویه MFI تقریباً اولین کف آن در سمت چپ است. در همین حال، دومین کف RSI کمتر از کف قبلی آن است. این نشان میدهد که روند نزولی قیمت سرعت زیادی دارد، اما MFI به ما می‌گوید که حجم معاملات در این مدت کاهش نیافته است.
با توجه به حجم معاملات، می توانیم بگوییم که این روند نزولی به‌دلیل عدم کاهش حجم احتمالاً موقتی خواهد بود.
سوالات پرتکرار درمورد شاخص جریان پول
۱. میزان دقت شاخص جریان پول به چه صورت است؟
با توجه به اینکه حجم معاملات در این شاخص گنجانده شده است، می‌تواند سیگنال‌های معاملاتی بسیار دقیقی را مخصوصاً در زمینه اشباع خرید و اشباع فروش ایجاد کند.
۲. چرا گنجاندن حجم معاملات در شاخص جریان پول اهمیت دارد؟
حجم معاملات ارزهای دیجیتال نشان‌دهنده علاقه معامله‌گران به یک ارز دیجیتال است. هرچه افراد بیشتری چیزی را بخرند و بفروشند، حجم آن بیشتر می شود و نشان میدهد که معامله‌گران علاقه بیشتری به آن ارز دیجیتال دارند.
۳. آیا شاخص جریان پول نوعی شاخص پیشرو است؟
مانند تمام شاخص‌هایی که از حجم معاملات استفاده می‌کنند، MFI هم یک شاخص پیشرو محسوب می‌شود. در نتیجه، می‌توان از آن برای پیش‌بینی حرکات بازار استفاده کرد.
کلام آخر
بسیاری از معامله‌گران تصور می‌کنند که اندیکاتور MFI نسخه پیشرفته‌تر اندیکاتور RSI است. با توجه به اینکه حجم معاملات در شاخص جریان پول گنجانده شده است، در این اندیکاتور شتاب روندها را می‌توان با وضوح بیشتری مشاهده کرد؛ چراکه بسیاری از معامله‌گران باتجربه ارزهای دیجیتال معتقدند روندها از حجم تبعیت می‌کنند. در نتیجه، معامله‌گران از MFI و واگرایی بین قیمت و این اندیکاتور استفاده می‌کنند تا قدرت روند و احتمال بازگشت روند را بفهمند.