رمز ریال چیست؟ طرح هوشمندسازی ریال ایران

با گسترش تکنولوژی و سرعت افزایش پذیرش رمز ارزها توسط جامعه، بانک مرکزی ایران نیز اقدام به ایجاد رمز ریال کرد. طبق آخرین اطلاعاتی که در این زمینه وجود دارد، در 23 شهریور 1401 اجرای مرحله پیش آزمایشی رمز ریال با میزان یک میلیارد تومان در بانک ملی و ملت و با توزیع در بین افراد محدودی شروع شده است. با وجود اینکه هدف ارزهای دیجیتال از بین بردن تمرکز است، سوالی که احتمالا به ذهن شما هم خطور می کند این است که هدف بانک مرکزی از ایجاد رمز ارز ملی چیست؟ آیا به دنبال تمرکززدایی از ریال است یا اهداف دیگری دارد؟ آیا می‌توان از رمز ریال به عنوان سرمایه گذاری استفاده کرد یا کاربرد دیگری دارد؟ در این مقاله از داموندمگ قصد داریم به بررسی ماهیت این توکن و مزایا و معایب آن بپردازیم. با ما همراه باشید.

چرا بانک مرکز رمز ریال ساخته است؟

در سال‌های گذشته به دلیل تغییرات و پیشرفت تکنولوژی در سراسر جهان، بانک مرکزی ایران طرح‌های مختلفی برای بروزرسانی واحد پول ملی ارائه کرد. از جمله این طرح‌ها، می‌توان به رفرم پولی یا همان حذف چهار صفر از ریال و ارائه طرح رمز ریال اشاره کرد که البته این دو طرح ارتباطی با یکدیگر ندارند.

ایده اولیه طرح رمز ریال در ابتدای پاییز 1400 ارائه شد. در حال حاضر و پس از گذشت تقریبا یک سال از ایده اولیه، شاهد اجرای پیش آزمایش این طرح در شهریور 1401 هستیم. این موضوع نشان می‌دهد رئیس کل بانک مرکزی درباره ایجاد رمز ارز ملی کاملا جدی است و برنامه را طبق گفته‌های سال گذشته پیش می‌برد.

ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) چیست؟

قبل از پرداختن به رمز ریال یا ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران بد نیست با مفهوم CBDC و دلیل ایجاد آن آشنا شوید. با گسترش رمز ارزها به رهبری بیت کوین، ابتدا کشورها و دولت‌های مختلف احساس خطر کردند، استفاده از این دارایی‌ها را محدود کردند و صراحتا مخالفت با رمز ارزها را اعلام کردند.

با گسترش پذیرش رمز ارزها از طرف جامعه، دولت‌ها به فکر ایجاد ارز دیجیتال بانک مرکزی افتادند تا به این شکل بتوانند قدرت خود را حفظ کنند. به این ترتیب CBDC برای از بین بردن محدودیت‌های پول فیات و حفظ قدرت دولت‌ها متولد شد.

CBDC یا ارز دیجیتال بانک مرکزی، شکل دیجیتال پول فیات است که توسط بانک مرکزی یک کشور ایجاد می‌شود و ارزش قانونی پول یک کشور را دارد. در واقع می‌توان گفت بانک‌های مرکزی، CBDC را ابزاری برای مقابله با بیت کوین می‌دانند که قصد داشت انحصار آن‌ها را از بین ببرد.

رمز ریال چیست؟

طبق گفته مقامات بانک مرکزی رمز ریال یا ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران (CBDC) صرفا پول دیجیتال جایگزین اسکناس های موجود است و موجودیت دیجیتال خواهد داشت. بنابراین با راه اندازی رمز ریال افراد می‌توانند اسکناس‌های خود را با رمز ریال جایگزین کنند، چرا که کاربرد یکسانی دارد. نکته حائز اهمیت درباره رمز ریال این است که کاربرد آن با رمز ارزها تفاوت دارد.

بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که نحوه ماینینگ (استخراج)، توزیع و بازخرید رمز ریال در اختیار بانک مرکزی خواهد بود و تنها نهادی است که می‌تواند این ارز دیجیتال را تولید کند و درباره آن تصمیم‌گیری کند. این تصمیم‌ها شامل حداکثر عرضه، میزان توزیع سالانه و تمام موارد حاکمیتی برای این پول دیجیتال ملی است.

وزارت صمت اعلام کرده که بلاک چین مورد استفاده برای رمز ریال، یک شبکه مجاز و فناوری دفتر کل توزیع شده است که توسط شرکت خدمات انفورماتیک ایران توسعه یافته.

کاربرد رمز ریال

تحریم‌های علیه کشور ایران، پرداخت‌های بین‌المللی را با مشکل مواجه کرده است؛ به همین دلیل دولت ایران در حال بررسی فناوری دفتر کل توزیع شده و بلاک چین برای مقابله و عبور از این تحریم‌هاست.

دولت ایران در ابتدای سال 1401 ایده قانونی کردن مبادلات رمز ارزها را برای پرداخت‌های بین‌المللی مطرح کرد. این طرح، با همکاری بانک مرکزی و وزارت بازرگانی، برای استفاده از ارزهای دیجیتال در پرداخت‌های تجاری بین‌المللی امکانپذیر خواهد بود.

کشورهای دیگری مانند روسیه تحریم هستند، برای استفاده از این فرصت تلاش می‌کنند. ارزهای دیجیتال فرامرزی، مسیر جایگزینی برای کشورهای کنار گذاشته شده از سوئیفت(SWIFT) فراهم می‌کنند.

چین هم از دیگر کشورهایی است که توکن ملی خود را توسعه داده است. این کشور، تعاملات تجاری گسترده‌ای با ایران دارد و در تکنولوژی بلاک چین و استخراج رمز ارزها از تاثیرگذارترین کشورهاست. بنابراین انتظار می‌رود که بانک مرکزی ایران برای استفاده از تکنولوژی بلاک چین از حمایت‌های چین نیز استفاده کند.

ویژگی‌های رمز ریال چیست؟

1- قابلیت برنامه نویسی

بانک مرکزی هدف ایجاد رمز ارز ملی را تبدیل پول ملی به یک موجودیت مجازی با قابلیت برنامه ریزی و برنامه نویسی اعلام کرده تا به این شکل پول ملی دارای موجودیت هوشمند شود.

2- حذف واسطه

رمز ریال هوشمند طبق گفته مسئولان بانک مرکزی به گونه‌ای طراحی خواهد شد که بانک به عنوان شخص ثالث حذف شده و پول دیجیتال به صورت الکترونیک منتقل شود.

3- امنیت

یکی دیگر از ویژگی‌هایی که بانک مرکزی برای رمز ریال بیان کرده سطح بالای امنیت در آن است. به گفته بانک مرکزی رمز ریال به گونه‌ای طراحی خواهد شد که کاملا قابل ردیابی باشد، بنابراین هرگونه هک و کلاهبرداری قابل پیگیری خواهد بود.

4- مزایای رمز ریال

برخی از کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند که رمز ریال می‌تواند مزایای زیر را برای پول ملی داشته باشد:

5- شناخت بیشتر بازار رمز ارزها

در رابطه با طرح ارز دیجیتال ملی برخی از متخصصان اعتقاد دارند که ایجاد رمز ارز ملی باعث شناخت بیشتر مردم از بازار کریپتو و گسترش تجربه افراد در این زمینه می‌شود.

6- امکان قانونگذاری درباره رمز ارزها

کارشناسان امیدوارند با اجرای طرح رمز ریال راه برای قانونگذاری و ایجاد سیاست های جدید برای رمز ارزها در کشور امکان پذیر شود. البته با توجه به ماهیت غیرمتمرکز رمز ارزها نمی‌توان آن‌ها را به طور کامل محدود به قانون کرد، اما ممکن است بتوان تدبیرهایی برای کاهش سواستفاده ها و کلاهبرداری ها در این زمینه انجام داد.

7- کاهش هزینه ها

به دلیل ماهیت دیجیتال رمز ریال و با پذیرش آن توسط جامعه، نیاز به چاپ و انتشار اسکناس نیز کاهش پیدا خواهد کرد. به این ترتیب می‌توان انتظار کاهش چشمگیر هزینه های چاپ پول را داشت.

8- کاهش سرعت گردش پول

کارشناسان معتقدند رمز ریال می‌تواند باعث کاهش سرعت گردش پول شود، چرا که پول دیجیتال مستقیما در دست مصرف کننده نهایی خواهد بود و پول پرقدرت شبکه بانکی به حساب نمی آید.

9- کاهش تورم

همچنین متخصصان اقتصادی انتظار دارند با پذیرش رمزریال توسط جامعه، با کاهش ضریب فزاینده، این پول به کاهش یا مهار تورم نیز کمک کند.

بلاک چین رمز ریال چیست؟

رمز ریال شباهت زیادی از نظر فناوری مورد استفاده و کاربردها به رمز ارزها دارد و البته تفاوت هایی نیز وجود دارد که آن را از سایر ارزهای دیجیتال متمایز می کند. ساختار فنی ارز دیجیتال بانک مرکزی به طور کلی برای مهندسی پایه پولی طراحی شده است. برای انجام این کار از زیرساخت اصلی بیتکوین یعنی تکنولوژی دفتر کل توزیع شده استفاده شده است.

در سیستم بانکداری سنتی سوابق مالی افراد در دفترکل مرکزی ذخیره می شد. تفاوت دفترکل توزیع شده با سیستم سنتی در این است که به جای استفاده از پایگاه داده مرکزی، از چندین پایگاه داده توزیع شده استفاده می‌شود و در نهایت هر نهاد مالی توسط بانک مرکزی کشور مدیریت خواهد شد. به این سیستم بلاک چین مجاز (permissioned blockchain) گفته می‌شود. چرا که نهادهای معدودی می‌توانند به این بلاک چین دسترسی داشته باشند یا تغییراتی در آن انجام دهند. در سیستم بانکداری کشور و طبق اخبار و اطلاعات نهادی که می‌تواند به بلاک چین رمز ریال دسترسی داشته باشد بانک مرکزی یا عوامل تعیین شده توسط بانک خواهد بود. نحوه مدیریت و دسترسی به بلاک چین رمز ریال تفاوت آن را با بیت کوین آشکار می کند. چرا که در مورد بیت کوین هر شخصی اجازه مشارکت و تایید تراکنش ها را دارد.

سخن پایانی

ایجاد رمز ریال توسط بانک مرکزی را می‌توان تغییر بزرگی در سیاست های پولی کشور دانست. با اینکه در حال حاضر در مرحله پیش آزمایش ارز دیجیتال ملی ایران هستیم، اما باید منتظر بازخوردهای این آزمایش از طرف جامعه و میزان موفقیت طرح باشیم. باید دید در عمل آیا می‌توان از این ابزار برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کرد یا اینکه صرفا جایگزینی برای پول فیات ملی خواهد بود. در نهایت استفاده کاربران و سیاست های بانک مرکزی تعیین خواهد کرد که چه آینده ای در انتظار رمز ریال است.

سوالات متداول

1- آیا رمز ریال در حال حاضر در دسترس عموم قرار دارد؟

خیر در حال حاضر رمز ریال در مرحله پیش آزمایش قرار دارد و هنوز برای استفاده عموم آماده نیست.

2- چه کسانی بر رمز ریال نظارت خواهند کرد؟

بدون شک بانک مرکزی و نهادهایی که پیش از این بر سیاست های پولی کشور نظارت داشته اند، از این پس با استفاده از سیستم بلاک چینی که پیاده سازی شده، بر رمز ریال نیز نظارت خواهند داشت.

3- آیا رمز ریال یک ارز دیجیتال است؟

رمز ریال یک پول دیجیتال است که برخی از ویژگی‌های رمز ارزها را دارد، اما برخی ویژگی ها مانند تمرکززدایی را ندارد.