واژه توکن کاربردی یا Utility Token یکی از واژه‌های رایج بین کاربران بازار ارزهای دیجیتال است. با اینکه بیشتر افراد کلمه ارز دیجیتال را برای تمام دارایی‌های دیجیتال به کار می‌برند، اما باید بدانیم که ارزهای دیجیتال به انواع مختلفی دستهبندی می‌شوند و هر کدام کاربردهای خاصی دارند. ارز دیجیتال را به طور کلی می‌توان به دو دسته اصلی کوین و توکن تقسیم کرد.
همان‌طور که احتمالا می‌دانید کوین‌ها آن دسته از کریپتوکارنسی‌هایی هستند که بستر بلاک چین مخصوص به خود را دارند و معمولا وسیله حفظ ارزش هستند، مثل بیت کوین و اتریوم. اما توکن‌ها آن دسته از رمز ارزها هستند که روی بستر بلاک چین‌های دیگر ایجاد می‌شوند. آن‌ها کلاس متفاوتی از دارایی‌های دیجیتال محسوب می‌شوند و هر کدام کاربردهای خاصی دارند.
توکن‌های امنیتی و توکن‌های کاربردی از جمله رایج‌ترین انواع توکن‌ها به حساب می‌آیند. در این مقاله از داموندمگ قصد داریم درباره توکن ابزاری، کاربردهای آن و تفاوت‌هایش با انواع دیگر توکن‌ها صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
توکن کاربردی چیست؟
همان‌طور که گفته شد، توکن‌ها با توجه به نوع کاربردی که دارند به انواع مختلفی دستهبندی می‌شوند. توکن کاربردی نوعی توکن است که در یک اکوسیستم ارز دیجیتال کاربردهای خاصی دارد و کاربران با استفاده از آن می‌توانند اقدامات مشخصی را در شبکه انجام دهند. به عنوان مثال توکن BAT یک توکن ابزاری است که به عنوان پاداش تولیدکنندگان محتوا در مرورگر Brave یا برنامه‌هایی مانند کیف پول‌های BAT یا توییتر آن پرداخت می‌شود. نکته قابل توجه درباره توکن‌های کاربردی این است که این توکن‌ها مانند بیت کوین و اتریوم قابل استخراج نیستند؛ سازندگان توکن‌های ابزاری در ابتدا و به یک‌باره تمام آن‌ها را ایجاد می‌کنند و به روشی که تیم توسعه‌دهنده پروژه در وایت پیپر تعریف کرده، توزیع می‌کنند.
تفاوت توکن کاربردی و توکن اوراق بهادار
یکی از توکن‌های پرکاربردی که در مقایسه با utility token بررسی می‌شود، توکن اوراق بهادار (security token) است که به یک شرکت حق مالکیت می‌دهد. توکن اوراق بهادار را می‌توان نوعی سهام دیجیتال یا سهام غیرمتمرکز در نظر گرفت. این نوع توکن توسط تنظیم کننده‌های مالی مانند سازمان بورس به عنوان اوراق بهادار در نظر گرفته می‌شوند و مشمول قوانینی مشابه قوانین سهام، اوراق قرضه و سایر اوراق بهادار هستند.
بنابراین اگر یک دارایی به صورت توکن‌های بهادار توزیع شود، دارندگان توکن سهامدار آن دارایی به حساب می‌آیند. توکن کاربردی در دستهبندی اوراق بهادار طبقه بندی نمی‌شود؛ البته برخی از افراد پیش بینی می‌کنند که ممکن است در آینده این اتفاق بیفتد. سازمان بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) یک نوع تست به اسم تست Howey برای تعیین اینکه آیا یک دارایی یا سرمایه‌گذاری یک اوراق بهادار است یا خیر استفاده می‌کند. معیارهای استفاده شده در این تست به شکل زیر است:
- سرمایه‌گذاری باید پولی باشد؛
- مردم سرمایه‌گذاری می‌کنند زیرا انتظار دارند پول به دست آورند؛
- سرمایه‌گذاری یک “شرکت مشترک” است، به این معنی که سرمایه‌گذاران فقط بر اساس آنچه صادرکنندگان اوراق بهادار تعیین می‌کنند، درآمد کسب خواهند کرد؛
- سود به کار شخص ثالث بستگی دارد.
اگر یک سرمایه‌گذاری شامل گزینه‌های فوق شود، SEC آن را به عنوان یک اوراق بهادار معرفی می‌کند. بنابراین این امکان وجود دارد که ارزهای دیجیتالی چون توکن‌های کاربردی نیز این معیارها را داشته باشند و جزو اوراق بهادار دستهبندی شوند.
توکن کاربردی در چه مواردی کارایی دارد؟
توکن‌ها معمولا به عنوان روش‌های پرداخت، حق رای در اکوسیستم‌های بلاک چینی و یا به عنوان دارایی‌های دیجیتال استفاده می‌شوند. با پیشرفت تکنولوژی بلاک چین و گسترش سیسستم‌های مختلف در اکوسیستم رمز ارزها، توکن‌ها علاوه بر استفاده به عنوان وسیله مبادله و ذخیره‌سازی ارزش، برای کاربردهای گسترده‌تری هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. به خصوص با گسترش سیستم مالی غیرمتمرکز (DeFi) و Dapps تعداد توکن‌های ابزار به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده و امکان دسترسی به سرویس‌های مختلف بلاک چین را فراهم می‌کنند. در ادامه به معرفی چند کاربرد گسترده از Utility token می‌پردازیم:
حاکمیت (Governance)
توکن ابزاری برای اهداف مختلفی مورد استفاده توسعه‌دهندگان قرار میگیرد. در بعضی پروژه‌ها که نیاز به رای گیری وجود دارد، از توکن ابزاری برای ایجاد حق رای استفاده می‌شود. به این شکل که دارندگان توکن می‌توانند درباره تصمیمات و آینده پروژه رای بدهند و در نهایت تصمیماتی که بیشترین رای را به دست می‌آورند، وارد فاز اجرایی شوند.
به عنوان مثال، Maker (MKR) نشانه حاکمیتی برای سیستم اعتباری DAI است. دارندگان MKR مسئولیت مهم تصمیم‌گیری در مورد ریسکی که بر آینده سیستم تأثیر می‌گذارد را دارند. یا به عنوان مثالی دیگر، AAVE به کاربران این امتیاز را می‌دهد که پروژه‌هایی که در شبکه Aave ساخته می‌شوند، رأی دهند و پروژه مناسب برای دریافت حمایت‌های مالی را انتخاب کنند. شما می‌توانید با یک “Yay” یا “Nay” ساده هنگام اتصال کیف پول رمزنگاری خود و با داشتن چند توکن Aave در رای گیری شبکه شرکت کنید.
ابزار پرداخت در پلتفرم‌های بلاک چینی
یکی از رایج‌ترین کاربردهای توکن کاربردی استفاده از آن به عنوان وسیله پرداخت گس در بلاک چین است. این مورد را در بیشتر توکن‌های پروتکل‌های لایه 1 و 2 مانند BTC، ETH، MATIC، ADA یا VLX می‌توان مشاهده کرد. همچنین توکن‌های برنامه‌های غیرمتمرکز روی بلاک چین، به دارندگان اجازه می‌دهد برای دریافت خدمات و محصولات موجود در پلتفرم از این آن‌ها استفاده کنند. برای مثال، توکن‌هایی مانند SAND و AXIE توکن‌های کاربردی هستند که در بازی مربوط به خودشان به‌عنوان توکنی برای تراکنش‌ها و تعاملات استفاده می‌شوند.
علاوه بر آن ما شاهد استفاده از توکن‌های کاربردی به عنوان ابزار پرداخت در دنیای آفلاین نیز هستیم. به عنوان مثال، السالوادور در سپتامبر 2021 بیت کوین را به عنوان یک واحد مالی رسمی پذیرفت و به کاربران اجازه داد تقریباً برای همه چیز، از املاک و مستغلات گرفته تا فست فود، با بیت کوین پرداخت کنند. با اینکه می‌توانید از utility token به عنوان وسیله حفظ و انتقال ارزش استفاده کنید، اما باید بدانید که هدف اصلی از ایجاد توکن کاربردی این نیست. یکی دیگر از کاربردهای توکن ابزاری برای مبادله یا سواپ توکن‌ها در یک صرافی غیرمتمرکز یا انجام دادن فعالیت‌های مالی غیرمتمرکز در پلتفرم‌های DeFi توسط یک توکن کاربردی ویژه همان DEX است.
مشوق
از توکن کاربردی برای پاداش دادن به کاربران در پلتفرمها یا پرداخت سود به افرادی که سپرده‌ای را برای وام دادن در پلتفرم قرار می‌دهند، نیز استفاده می‌شود.
تامین سرمایه
در بسیاری از ICOها نیز از توکن کاربردی استفاده می‌شود، به عنوان مثال در سال‌های 2017 و 2018 بعضی از پروژه‌های جدید بلاک چین توکن‌های کاربردی را با وعده‌های بازدهی عالی به سرمایه‌گذاران ارائه دادند؛ البته بعضی از پروژه‌ها جعلی بودند و هیچ محصول یا نرم افزاری نساختند. سرمایه‌گذارانی که این توکن‌ها را خریداری می‌کردند عملا دارایی خود را از دست می‌دانند. بنابراین خوب است بدانید از توکن کاربردی در موارد کلاهبرداری هم استفاده می‌شود و باید مراقب باشید که دارایی‌های خودتان را با این روش‌ها از دست ندهید.
مالکیت
توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) را می‌توان به عنوان یک نوع توکن کاربردی منحصر به فرد در نظر گرفت. همان‌طور که می‌دانید توکن‌های غیرقابل تعویض معمولا برای مالکیت آثار هنری و موارد کلکسیونی استفاده می‌شوند.
نمونه‌هایی از توکن کاربردی
پروژه‌های زیادی در حوزه رمزنگاری از توکن کاربردی استفاده کرده‌اند؛ اکثر این پروژه‌ها بر بستر بلاک چین اتریوم توسعه داده شده‌اند. در ادامه به معرفی چند مورد از این توکن‌ها می‌پردازیم:
توکن BAT
توکن BAT توکن مخصوص مرورگر Brave است که به عنوان پاداش به کاربران داده می‌شود. نحوه کار توکن کاربردی BAT به این شکل است که کاربران با دیدن تبلیغات می‌توانند توکن به دست بیاورند، همچنین می‌توان از این توکن به عنوان پاداش برای افرادی که در وب سایت‌ها و توییتر تولید محتوا انجام می‌دهند، استفاده کرد.
توکن LINK
Chainlink یک اوراکل است و داده‌ها را از منابع خارجی دریافت و در بلاک چین آپلود می‌کند. اوراکل‌ها یک ابزار کاربردی برای آن دسته از برنامه‌های بلاک چینی هستند که به زمان و قیمت واقعی نیاز دارند. LINK توکن کاربردی شبکه چین لینک است. پروژه‌های که نیازمند اطلاعات دنیای بیرون از بلاک چین هستند، برای دریافت اطلاعات مورد نیاز از اوراکل چین‌لینک، باید توکن LINK پرداخت کنند.
0x (ZRX)
0x (زیروایکس) یک پلتفرم متن باز است که بستری برای ایجاد کردن صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز رمز ارزها فراهم کرده است. از توکن ZRX که از جمله توکن‌های ابزاری است، برای حاکمیت و استیکینگ در این پروتکل استفاده می‌شود.
بایننس کوین (BNB)
همان‌طور که می‌دانید بایننس یک شبکه بلاک چین است که توکن بومی BNB به عنوان توکن مبادله در این اکوسیستم صرافی بایننس مورد استفاده قرار میگیرد. کاربرانی که دارایی BNB خود را روی پلتفرم صرافی بایننس قفل می‌کنند، می‌توانند در معاملات خود از 25 درصد تخفیف برخوردار شوند. کارمزدها در این صرافی از موجودی BNB کاربران کسر می‌شود.
زیلیکا (ZIL)
زیلیکا یک بستر برای ایجاد اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز است و با هدف ایجاد برنامه‌های مقرون به صرفه و ایمن‌تر برای توسعه‌دهندگان ایجاد شده است. توکن ZIL در پلتفرم‌های بازی و تبلیغات به عنوان پاداش به کاربران تعلق میگیرد.
(AOA) Aurora
Aurora یک پلتفرم بانکی غیرمتمرکز برای ارزهای دیجیتال بر اساس قرارداد هوشمند است. توکن AOA یک نوع توکن ابزاری است که به عنوان استیبل کوین روی این اکوسیستم ایجاد شده و برای تاییدیه‌ها، پرداخت بدهی‌ها و ذخیره ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود.
چالش‌های استفاده از توکن کاربردی
یکی از چالش‌هایی که بر سر راه توکن‌های کاربردی قرار دارد مسئله امنیت است که ریسک استفاده از این توکن‌ها را افزایش می‌دهد. توکن ابزاری به دلیل اینکه هنوز به صورت کامل در دستهبندی اوراق بهادار قرار نگرفته، نظارت و قانون‌گذاری دقیقی ندارد. به جز چالش‌های مرتبط با امنیت، چالش‌های تکنولوژیکی و بازاری نیز برای استفاده از توکن‌های ابزاری وجود دارد. یکی از چالش‌های فنی این است که بسیاری از توکن‌های کاربردی روی بلاک چین اتریوم ایجاد شده‌اند، اتریوم مشکل مقایس‌پذیری دارد و کارمزد بالایی دریافت می‌کند. بنابراین هزینه استفاده از این نوع توکن‌ها زیاد است.
یکی دیگر از چالش‌های موجود در این نوع توکن نوسان قیمت است، توکن ابزاری برای پرداختهای مالی در شبکه‌ها و برنامه‌های مختلف استفاده می‌شود. اگر برای انجام یک فعالیت مالی در برنامه‌های بلاک چینی به تعداد مشخصی توکن نیاز باشد، و قیمت به شدت در حال نوسان باشد، کاربران برای محاسبه ارزش دلاری توکن کاربردی، دچار مشکل خواهند شد. به همین علت بسیاری از توکن‌های ابزاری به شکل استیبل کوین طراحی می‌شوند تا قیمت ثابتی در مقابل دلار امریکا داشته باشند.
جمع بندی
توکن کاربردی نوعی توکن است که کاربردهای خاصی در پلتفرم‌های مختلف ارز دیجیتال و برنامه‌های مبتنی بر بلاک چین دارد. بیشتر توکن‌های کاربردی روی شبکه بلاک چین اتریوم اجرا می‌شوند و این موضوع بخاطر نوسان قیمت گس و زیاد بودن گس فی شبکه اتریوم هزینه زیادی برای کاربران دارد. با اینکه اغلب سازندگان برای دنبال کردن اهداف خود برنامه‌هایشان را روی بلاک چین اتریوم می‌نویسند و توکن‌های کاربردی خود را نیز روی اتریوم اجرا می‌کنند، اما شبکه‌های بلاک چین دیگری مانند سولانا، ترون و بایننس نیز کاربرد مشابهی دارند.
سوالات متداول
1- آیا توکن کاربردی برای سرمایه‌گذاری مناسب است؟
پاسخ این سوال کاملا بستگی به نوع پروژه دارد، شما برای انتخاب یک Utility token برای سرمایه‌گذاری باید دقت زیادی داشته باشید و موارد زیادی مانند تیم پروژه، هدف از ایجاد پروژه و عملی بودن یا نبودن آن را بررسی کنید. در مورد توکن‌های ابزاری که قدمت زیادی دارند نیز شما می‌توانید با توجه به عملکرد گذشته آن تصمیم به سرمایه‌گذاری بگیرید و البته هر نوع سرمایه‌گذاری مخصوصا در بازارهای مالی نظیر بازار رمز ارزها ریسک‌ها و سودهای مخصوص به خود را به دنبال خواهد داشت.
2- آیا بیت کوین یک توکن کاربردی است؟
بله، بیت کوین نیز میتواند در دستهبندی توکن ابزاری قرار بگیرد چرا که هم یک وسیله حفظ ارزش است و هم به عنوان ابزار پرداخت مورد استفاده قرار میگیرد.
3- توکن ابزاری در چه مواردی مورد استفاده قرار میگیرد؟
توکن ابزاری معمولا برای پرداختهای درون پلتفرمها، پاداش فارمینگ، استیکینگ، حاکمیت و انواع دیگر کاربردها مورد استفاده قرار میگیرد.