وستینگ ارز دیجیتال چیست؟ توزیع برنامه ریزی شده توکن ها

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اقتصاد توکنی یا توکنومیک پروژه‌های ارز دیجیتال، چگونگی توزیع توکن‌ها است که اصطلاحا، وستینگ (Vesting) نامیده می‌شود. معمولا، پروژه‌های بلاک چینی، برنامه‌های از پیش تعیین شده و مشخصی برای توزیع توکن‌های خود دارند و این کار را در چندین فاز انجام می‌دهند.
برنامه زمانی و نحوه توزیع توکن‌ها، اثر مستقیمی روی تورم و ارزش توکن دارد. توسعه‌دهندگان پروژه‌های کریپتو، می‌خواهند در عین حفظ مشارکت حداکثری کاربران در پروژه با پاداش دادن به آن‌ها، ارزش توکن پروژه را حفظ کنند. بنابراین، باید سازوکارهای دقیق و البته، عادلانه‌ای برای حفظ تورم و پاداش دادن به کاربران داشته باشند.
در این مقاله می‌خواهیم برای شما کاربران گرامی داموندمگ توضیح دهیم که معنی عبارت وستینگ در دنیای کریپتو چیست و چرا چگونگی توزیع توکن‌ها برای پروژه‌های ارز دیجیتال اهمیت دارد. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

منظور از وستینگ در کریپتو چیست؟

وستینگ Vesting در امور مالی سنتی، اصطلاحی حقوقی است که به معنی دادن یا گرفتن حق کنونی یا آتی پرداخت، دارایی یا سود است. این عبارت در دنیای کریپتو، کاملا با معنای گفته شده، تفاوت دارد.

وستینگ در پروژه‌های ارز دیجیتال به فرایند توزیع یا قفل کردن توکن‌ها در دوره‌های زمانی مشخص و مطابق با برنامه‌های زمانی از پیش تعیین شده، اشاره دارد. معمولا، توکن‌های وست شده (Vested Tokens) به اعضای پروژه، شرکای تجاری و کسانی که در توسعه پروژه نقش داشته‌اند، تعلق دارند. همچنین، بخشی از این توکن‌ها در طول فرایند عرضه اولیه (Initial Offering) به سرمایه‌گذاران اولیه فروخته می‌شوند. به طور کلی می‌توان کسانی که توکن‌ها بین آن‌ها توزیع می‌شوند را به دو گروه زیر تقسیم‌بندی کرد:

• اعضای تیم توسعه‌دهنده
• سرمایه‌گذاران اولیه

البته، توزیع توکن‌ها بین سرمایه‌گذاران اولیه به چندین سطح تقسیم و توکن‌ها در دوره‌های مختلفی بین آن‌ها تقسیم می‌شوند. این سطوح شامل موارد زیر هستند:

• Pre-seed
• Seed
• فروش خصوصی (Private Sale)
• پیش فروش (Pre-sale)
• فروش عمومی (Public Sale) از طریق عرضه اولیه سکه (Initial Coin Offering)، عرضه اولیه صرافی (Initial Exchange Offering) یا عرضه اولیه صرافی غیر متمرکز (Initial DEX Offering)

معمولا، اولین سرمایه‌گذاران می‌توانند توکن‌ها را با قیمت‌های بهتری بخرند اما از آن‌جایی که پروژه می‌خواهند برای افزایش وفاداری بهترین مشارکت‌کنندگان، توزیع توکن‌ها را به عادلانه‌ترین شکل انجام دهند، غربال‌گری‌هایی برای انتخاب کاربران دارای حق مشارکت در دوره‌های اولیه عرضه توکن، انجام می‌دهند. برای مثال، کاربرانی که در تست نت پروژه مشارکت داشته‌اند، از شانس بالاتری برای مشارکت در اولین دوره‌های عرضه توکن با پایین‌ترین قیمت برخوردار هستند.

از سوی دیگر، معمولا، اعضای تیم توسعه‌دهنده، پولی برای خرید توکن‌هایی که به آن‌ها اختصاص یافته است، پرداخت نمی‌کنند. در اغلب موارد، توزیع برنامه‌ریزی شده توکن‌ها بین اعضای تیم، بسیار بیشتر طول می‌کشد (بین یک تا پنج سال) و قوانین سخت‌گیرانه‌تری دارد. این سخت‌گیری و دوره طولانی‌تر، برای تضمین متعهد ماندن تیم توسعه‌دهنده به پروژه است. همچنین، با این کار، جلوی فشار فروش ناشی از فروخته شدن توکن‌های متعلق به تیم توسعه‌دهنده گرفته می‌شود.

با پیشرفت پروژه، بخش دیگری از توکن‌ها در دوره وستینگ (Vesting Period) آزاد می‌شوند که می‌تواند روزانه، هفتگی، ماهیانه یا سالیانه باشد. در اغلب موارد، تنها بخشی از ذخیره کل (Total Supply) توکن‌ها در هر زمان آزاد می‌شود و مابقی تا فرارسیدن دوره بعدی، قفل شده باقی می‌ماند.

هدف از توزیع برنامه‌ریزی شده توکن‌ها، ایجاد تعهد بلند-مدت نسبت به پروژه در کسانی است که در آن مشارکت دارند. این فرایند، تضمین می‌کند که سرمایه‌گذاران، توسعه‌دهندگان، مشارکت‌کنندگان و سرمایه‌گذاران، انگیزه کافی برای مشارکت در پروژه را خواهند داشت.

با اینکه Vesting، فرایندی برنامه‌ریزی شده و از پیش تعیین شده است اما بعضی از پروژه‌ها، این برنامه را در طول فرایند تغییر می‌دهند و این موضوع، چیز غیر معمولی نیست. معمولا، این موضوع در قراردادهای فروش توکن‌ها آورده می‌شود اما در صورت اجرایی شدن، خیلی مورد استقبال سرمایه‌گذاران اولیه قرار نمی‌گیرد.

چرا توزیع برنامه ریزی شده توکن برای پروژه ها اهمیت دارد؟

بعد از عرضه‌های اولیه یا دوره جمع‌آوری سرمایه، فشار فروش توکن خیلی بالا می‌رود زیرا مالکان پروژه یا سرمایه‌گذاران اولیه، توکن‌های خود را می‌فروشند. در نتیجه، قیمت توکن کاهش پیدا می‌کند که اصلا برای پروژه خوب نیست.

بازار ارزهای دیجیتال، نوسان‌پذیری بیشتری در مقایسه با بازارهای دیگر دارد. یکی از دلایل فروش‌های سنگین در ابتدای راه‌اندازی پروژه‌ها نیز افزایش زیاد در قیمت توکن‌ها به دلیل اخبار و هیجانات پیرامون پروژه‌های جدید ارز دیجیتال است. سرمایه‌گذاران خرد با خریدهایشان سبب ایجاد یک جهش قیمتی می‌شوند و سرمایه گذاران اولیه و مالکان پروژه را ترغیب می‌کنند تا توکن‌هایشان را در قیمت بالا بفروشند. در نتیجه، قیمت کاهش پیدا می‌کند و سرمایه‌گذاران خرد، متحمل ضرر قابل توجهی می‌شوند.

در صورتی که Vesting انجام نشود، یک نفر یا گروه‌های کوچکی از افراد می‌توانند تعداد زیادی از توکن‌ها را در زمان صادر شدن، برای خودشان نگه دارند. در نتیجه، قیمت آن توکن به تصمیمات این افراد یا گروه‌های کوچک گره می‌خورد؛ در صورتی که آن‌ها بخواهند توکن‌های خود را به طور ناگهانی بفروشند، قیمت توکن به شدت کاهش پیدا می‌کند.

چنین نوساناتی، به دلیل ضرر زدن به سرمایه‌گذاران خرد، به شدت برای پروژه مضر هستند زیرا سرمایه‌گذاران خردی که از پروژه‌ای ضرر می‌کنند، معمولا، حاضر نیستند در آن پروژه مشارکت کنند. از آن‌جایی که قدرت پروژه‌های بلاک چینی در میزان مشارکت در آن‌ها است، بنابراین، توزیع غیر برنامه‌ریزی شده توکن‌ها می‌تواند به شکست پروژه‌ها بیانجامد.

وستینگ می‌تواند با زمانبندی مناسب برای توزیع توکن‌ها و ایجاد محدودیت‌هایی در فروش مقادیر زیاد توکن‌های اختصاص یافته به سرمایه‌گذاران اولیه و تیم توسعه‌دهنده، مانع از تورم و نوسانات قیمتی نامطلوب توکن شود و جلوی ضرر کردن سرمایه‌گذاران خرد را بگیرد و آن‌ها را به مشارکت بیشتر در پروژه تشویق کند.

خلاصه اینکه این فرایند توزیع برنامه‌ریزی شده توکن‌ها، قلب اقتصاد توکنی یا همان توکنومیک (Tokenomics) پروژه‌های ارز دیجیتال است. با یک برنامه‌ریزی زمانی درست برای توزیع توکن‌ها، هم از سرمایه‌گذاران اولیه و هم از سرمایه‌گذاران خرد، حمایت می‌شود. مهم‌تر از همه اینکه این فرایند، ضامن بقا و موفقیت بلند-مدت پروژه‌های بلاک چینی است.

منظور از آنلاک شدن توکنی در پروژه های ارز دیجیتال چیست؟

معمولا، در برنامه‌های زمانی وستینگ، تاریخ دقیق توزیع توکن‌ها و وارد گردش شدن آن‌ها ارائه می‌شود. در اکثر موارد، چنین تاریخ‌هایی، نسبت به تاریخ‌های رویدادهای تولید توکن (Token Generation Events) یا به اختصار، TGE بیان می‌شوند.

برای مثال، ممکن است که برنامه‌ریزی توزیع توکن‌ها برای پروژه‌ای به صورت چهار ماه بعد از هر TGE باشد. به رویدادهای توزیع توکن در برنامه‌های زمانی وستینگ پروژه‌های ارز دیجیتال، آنلاک شدن توکنی (Token Unlock) گفته می‌شود. وقتی که آنلاک شدن توکنی در چند دور جداگانه انجام شود، هر دور را یک ترانچ (Tranche) می‌نامند.

این آنلاک شدن‌های توکنی ممکن است بعد از یک دوره کلیف (Cliff) شروع شوند. منظور از دوره کلیف، تأخیر زمانی تا شروع توزیع‌برنامه‌ریزی شده توکنی است. معمولا، این دوره‌های کلیف برای تیم توسعه‌‌دهنده، بیش از سرمایه‌گذاران اولیه است. اعضای تیم توسعه‌دهنده و سرمایه‌گذاران اولیه، تنها پس از سپری شدن دوره کلیف (که معمولا، یک تا پنج سال طول می‌کشد) می‌توانند توکن‌های خود را مطابق با برنامه‌زمانی، به فروش برسانند.

گاهی اوقات، خبری از دوره کلیف نیست و توکن‌ها به صورت خطی آنلاک می‌شوند. منظور از آنلاک شدن خطی این است که کسانی که مدعیان توکن‌ها (مثل سرمایه‌گذاران اولیه و تیم توسعه) می‌توانند با گذشت زمان، توکن‌های خود را به تدریج برداشت کنند. البته، در بعضی از موارد، آنلاک شدن خطی پس از یک دوره کلیف شروع می‌شود.

در موارد دیگری، آنلاک شدن توکن‌های تیم توسعه‌دهنده یا مشاورین پروژه، بر اساس برنامه‌زمانی مشخصی انجام نمی‌شود و به نقشه راه پروژه و رسیدن پروژه به اهدافی از پیش تعیین شده، مثل عرضه توکن‌های پروژه در یک صرافی معتبر مثل بایننس یا رسیدن به تعداد مشخصی ار کابران، بستگی دارد. در این موارد، تا زمانی که پروژه نتواند به اهداف از پیش تعیین شده برسد، خبری از آنلاک شدن توکن‌ها نیست.

منظور از توکن های وست شده چیست؟

تا زمانی که توکن‌ها آنلاک نشوند و امکان فروش آن‌‌ها وجود نداشته باشد، اصطلاحا گفته می‌شود که این توکن‌ها، وست شده (Vested) هستند. این توکن‌ها، ایجاد شده‌اند و نهایتا وارد گردش می‌شوند ما پیش از آنلاک شدن بر اساس برنامه‌زمانی وستینگ، امکان برداشت یا فروش آن‌ها وجود ندارد.

در اکثر موارد، بخش زیادی از ذخیره کل توکنی پروژه‌های نوظهور، در حالت وست شده است. زمانی که این توکن‌ها، آنلاک و وارد گردش می‌شوند، اصطلاح آن‌ها را دایوست شده (Divested) می‌نامند.

Vesting چه تأثیری بر ذخیره توکنی دارد؟

تا اینجا برای شما مخاطبان گرامی مجله صرافی داموند توضیح دادیم که وستینگ چیست. اما این فرایند چه تأثیری بر ذخیره توکنی پروژه‌های ارز دیجیتال دارد؟

به طور خلاصه می‌توان گفت که توزیع زمان‌بندی شده توکن، سبب افزایش ذخیره در گردش آن خواهد شد. منظور از ذخیره در گردش، تعداد کل توکن‌های موجود در بازار است که امکان خرید و فروش و خرج کردن آن‌ها بدون هیچ محدودیتی وجود دارد.

با وجود آنچه که در بالا گفتیم، نباید وستینگ را با تورم توکنی اشتباه گرفت. منظور از تورم توکنی، فرایندی است که ذخیره کل توکن‌ها، همراه با تعداد کل توکن‌های در گردش، افزایش پیدا می‌کند؛ یعنی توکن‌های جدیدی در حال خلق شدن هستند.

در بسیاری از موارد، در هر مرحله TGE، فقط مقدار کمی از ذخیره کل توکنی، آنلاک و وارد گردش می‌شود. گاهی اوقات، ذخیره در گردش اولیه می‌تواند تنها ۱ درصد از ذخیره کل باشد. بنابراین، توزیع‌برنامه‌ریزی شده توکن می‌تواند سبب افزایش قابل توجه ذخیره در گردش شود.

اگر افزایش ذخیره در گردش با افزایش تقاضا برای آن توکن همراه نباشد، شاهد کاهش قیمت توکن در بازار خواهیم بود. بنابراین، بعضی از برنامه‌های وستینگ، شامل عملیات توکن سوزی نیز می‌شوند که در آن‌ها، سرمایه‌گذاران می‌توانند در ازای دریافت توکن‌های بیشتر، توکن‌های کنونی خود را بسوزانند.

ذخیره در گردش چطور محاسبه می شود؟

ذخیره در گردش یکی از مهم‌ترین پارامترها در توکنومیک پروژه‌های ارز دیجیتال است زیرا به شما نشان می‌دهد که ارزش آن توکن در بازار، واقعا چقدر است. البته، محاسبه ذخیره در گردش ارزهای دیجیتال، کار ساده‌ای نیست و برای اینکار باید با توکنومیک پروژه، آشنایی کامل داشته باشید.

در اکثر موارد، می‌توان ارزها دیجیتال را در وضعیت تورمی تصور کرد زیرا ذخیره در گردش آن‌ها همواره در حال بیشتر شدن است. با این حال، پروژه‌هایی هستند که تورم منفی داشته باشند. چنین پروژه‌هایی، از روش‌های توکن‌سوزی برای کاهش ذخیره در گردش توکن‌های خود استفاده می‌کنند.

قراردادهای هوشمند چه کاربردی در وستینگ Vesting دارند؟

معمولا، قفل شدن توکن‌ها و آنلاک شدن آن‌ها در فرایند وستینگ، به کمک قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. در چنین مواردی، توکن‌های وست شده، تنها زمانی دیوست یا آنلاک می‌شوند که مجموعه‌ای از شرایط موجود در یک قرارداد هوشمند، تحقق پیدا کنند.

در صورتی که این کار توسط قرارداد هوشمند انجام نشود، امکان دستکاری در آن توسط نهادهای متمرکز یا دور زدن آن وجود خواهد داشت. چنین رویدادهایی، می‌توانند هم برای پروژه و هم برای سرمایه‌گذاران، گران تمام شوند. همانطور که گفتیم، بعضی از پروژه‌ها، برنامه‌زمانی توزیع توکنی خودشان را تغییر می‌دهند و این موضوع، با استقابل سرمایه‌گذاران و مشارکت‌کنندگان در پروژه همراه نمی‌شود.

البته، قراردادهای هوشمند نیز بدون ایراد و غیر قابل نفوذ نیستند و امکان هک شدن آن‌ها نیز وجود دارد. بنابراین، تیم‌های توسعه‌دهنده پروژه‌های ارزهای دیجیتال باید پیش از اجرای قراردادهای هوشمند، این قراردادها را بازرسی و از نظر وجود آسیب‌پذیری‌ها (Vulnerabilities) به دقت بررسی کنند.

سوالات پر تکرار در رابطه با وستینگ ارزهای دیجیتال

۱- منظور از وستینگ در دنیای بلاک چین و ارزهای دیجیتال چیست؟

وستینگ یا توزیع برنامه‌ریزی شده توکن، فرایندی است که در آن، توکن‌های واگذار شده به تیم توسعه‌دهنده و سرمایه‌گذاران اولیه، طی یک برنامه زمانی مشخص وارد گردش می‌شوند.

۲- کلیف در Vesting ارز دیجیتال چیست؟

منظور از کلیف در وستینگ ارز دیجیتال، دوره‌های تأخیر پیش از شروع فرایند آنلاک شدن ارزهای دیجیتال است.

۳- دوره وستینگ در کریپتو چیست؟

دوره وستینگ که قفل شدن توکن (Token Lockup) نیز نامیده می‌شود، دوره‌ای است که در آن، توکن‌ها به فروش رفته در مرحله پیش‌فروش عرضه اولیه و توکن‌هایی که به شرکای تجاری، سرمایه‌گذاران اولیه و تیم توسعه‌دهنده، تعلق گرفته‌اند، برای مدت مشخصی، قفل می‌شوند و امکان فروش آن‌ها وجود ندارد.

جمع بندی

معمولا، پروژه‌های ارز دیجیتال برای جمع‌آوری سرمایه اولیه و نیز، برای استخدام و متعهد ساختن تیم توسعه‌دهنده، توکن‌هایی را به سرمایه‌گذاران و تیم توسعه‌دهنده، اختصاص می‌دهند اما برای جلوگیری از مشکلاتی مثل تورم توکنی و فشار فروش ناگهانی، اجازه فروش این توکن‌ها را به دارندگان آن‌ها نمی‌دهند و در واقع، این توکن‌ها را قفل و در طی یک برنامه‌ریزی مشخص، آن‌ها را آنلاک و وارد گردش می‌کنند.

در این فرایند که به وستینگ معروف است، نه تنها جلوی متضرر شدن سرمایه‌گذاران خرد و فراری شدن آن‌ها از پروژه به دلیل فشار فروش ناگهانی گرفته می‌شود، بلکه سرمایه‌گذاران اولیه و به خصوص تیم توسعه، برای ادامه مشارکت در پروژه، ترغیب می‌شوند. بنابراین، می‌توان گفت که توزیع برنامه‌ریزی شده توکن‌ها، نقشی بسیار مهمی در توکنومیک پروژه‌های ارز دیجیتال ایفا می‌کند.

وستینگ ارز دیجیتال با افزایش ذخیره در گردش توکن‌ها، سبب تورم می‌شود اما از آن‌جایی که عرضه توکن‌ها به صورت آهسته و تدریجی انجام می‌شود، این تورم خیلی قابل ملاحظه و ناگهانی نیست. همچنین، بعضی از پروژه‌ها از روش‌های توکن‌سوزی در این فرایند برای کنترل تورم استفاده می‌کنند. دقت داشته باشید که این فرایند، نقشی در افزایش ذخیره کل توکن‌ها ندارد.